.png)
Της Βασιλικής Χρυσομάλλου
Πρόκληση σωματικής βλάβης εξ αμελείας από επαγγελματία οδηγό φορτηγού σε πεζό
Αποσπάσματα απόφασης:
<<Όντας υπόχρεος από το επάγγελμα του, ως οδηγού αυτοκινήτου,σε ιδιαίτερη επιμέλεια και προσοχή κατά την πορεία του αυτοκινήτου του,από αμέλεια του,δηλαδή από την έλλειψη της προσοχής που όφειλε απο τις περιστάσεις και μπορούσε να καταβάλει προξένησε με το όχημα του και κατά την οδήγηση του σωματική κάκωση και βλάβη της υγείας σ’άλλον, χωρίς να προβλέψει το αξιόποινο αποτέλεσμα που παράχθηκε την παρακάτω πράξη…Αντιλήφθηκε έγκαιρα τον πεζό με αποτέλεσμα να τον παρασύρει και να του προξενήσει τραυματικό ακρωτηριασμό κάτωθέν του γόνατος άρ…Δέχεται ολικώς την περί αποζημίωσης λόγω ηθικής βλάβης αίτηση του πολιτικώς ενάγοντος και μηνυτή…Αναστέλλει την προβλεπόμενη ποινή φυλάκισης των οκτώ (8) μηνών για μια τριετία.>>
Περίληψη απόφασης:
Στην παρούσα απόφαση υπ’ αριθμόν /2019 του Μονομελούς Πλημμελειοδικείου Αθηνών, κρίνεται η υπόθεση του γνήσιου πολύτροπου εγκλήματος της σωματικής βλάβης εξ’αμελείας από επαγγελματία οδηγό εις βάρος πεζού. Πιο συγκεκριμένα,νωρίς το πρωί στην περιοχή του Ταύρου,στο ρεύμα προς Πειραιώς το θύμα διέσχισε το δρόμο μολονότι ο σηματοδότης για τους πεζούς ήταν ερυθρός. Η νταλίκα που κινούνταν, σε δρόμο διπλής πορείας,εντός των ορίων της επιτρεπόμενης ταχύτητας αντιλήφθηκε τον πεζό και αμέσως ακινητοποίησε το όχημα όσο το δυνατόν δηλαδή γρηγορότερα μπορούσε, με αποτέλεσμα όμως να παρασυρθεί ο πεζός.Το ογκώδες φορτηγό δεν προέβη σε προσπέραση καθώς ούτε και σε παράβαση του ΚΟΚ.Ο επαγγελματίας οδηγός δεδομένης της μεγάλης απόστασης μεταξύ της θέσης του οδηγού και του οδοστρώματος ήταν ανέφικτο να παρατηρήσει τον πεζό νωρίτερα.Ο επαγγελματισμός του και η εμπειρία του ήταν σημαντικοί παράγοντες στην αποτροπή της μοιραίας έκβασης του τροχαίου.Το περιστατικό είχε παρόλα αυτά ως συνέπεια τον ακρωτηριασμό του γόνατος του πεζού.Στην δίκη, οδηγός κρίθηκε ένοχος με την κατηγορία του εγκλήματος της σωματικής βλάβης από αμέλεια.
Α.Σωματική βλάβη από αμέλεια ( ΠΚ314)
<<1. Όποιος από αμέλεια προκαλεί σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας άλλου τιμωρείται με παροχή κοινωφελούς εργασίας ή χρηματική ποινή ή φυλάκιση έως δύο έτη. Αν η σωματική βλάβη που προκλήθηκε είναι εντελώς ελαφρά, επιβάλλεται παροχή κοινωφελούς εργασίας ή χρηματική ποινή.
2. Για την ποινική δίωξη της πράξης της προηγούμενης παραγράφου απαιτείται έγκληση. Η δίωξη είναι αυτεπάγγελτη αν ο υπαίτιος ήταν οδηγός οχήματος ή υπόχρεος λόγω της υπηρεσίας ή του επαγγέλματός του να καταβάλει ιδιαίτερη επιμέλεια ή προσοχή. Όταν ο υπαίτιος οδηγός οχήματος δεν μεταφέρει επιβάτες ή πράγματα με σκοπό βιοπορισμού, η ποινική δίωξη ασκείται αυτεπαγγέλτως, ο εισαγγελέας όμως με διάταξή του απέχει από την ποινική δίωξη αν ο παθών δηλώσει ότι δεν επιθυμεί την ποινική δίωξη του δράστη. Αν η δήλωση υποβληθεί μετά την άσκηση ποινικής δίωξης, το δικαστήριο παύει οριστικά αυτήν.>>
Τρείς απόψεις έχουν διατυπωθεί σχετικά με το ποιο έννομο αγαθό προστατεύεται με την ανωτέρω διάταξη.Κατά την πρώτη άποψη, προστατευόμενο έννομο αγαθό είναι η σωματική ακεραιότητα.Σύμφωνα με την δεύτερη άποψη, προστατευόμενο έννομο αγαθό είναι η υγεία (σωματική, ψυχική).Κατά την τρίτη και τελευταία όπου γίνεται δεκτή και από τη νομολογία, προστατευόμενο έννομο αγαθό είναι τόσο η ακεραιότητα, όσο και η υγεία του σώματος. Η ακεραιότητα του σώματος δε σημαίνει μόνο εξωτερική (μορφική) ακεραιότητα, αλλά και λειτουργική ακεραιότητα (υγεία). Όταν γίνεται λόγος για το έννομο αγαθό της σωματικής ακεραιότητας, εννοούμε και την υγεία.Έτσι, σύμφωνα με την άποψη αυτή, έννομο αγαθό είναι μόνο ένα, η σωματική ακεραιότητα, η οποία περιλαμβάνει τόσο τη μορφική, όσο και τη λειτουργική ακεραιότητα του οργανισμού που είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους. Ο φορέας του εννόμου αγαθού ενδιαφέρεται τόσο στο να έχει ένα υγιές σώμα, όσο και εξωτερικά άθικτο σώμα.Το εν λόγω έγκλημα είναι υπαλλακτικώς μεικτό, δηλάδη μπορεί να τελεσθεί με δύο τρόπους είτε την πρόκληση της σωματικής κάκωσης είτε την πρόκληση της βλάβης της υγείας Η κύρια αιτία πρόκλησης της σωματικής βλάβης από αμέλεια είναι η οδική κυκλοφορία. Το Ποινικό Δίκαιο τιμωρεί στο άρθρο 314 ΠΚ αδιακρίτως του είδους της βλάβης, είτε δηλαδή αυτή είναι απλή ή επικίνδυνη ή βαριά.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η εξέταση της έννοιας της αμέλειας τόσο στον χρόνο τέλεσης των εν λόγω εκλημάτων όσο και στην κρινόμενη υπόθεση. Αμέλεια κατά το άρθρο 28 ΠΚ είναι η έλλειψη της προσοχής που ο δράστης ώφειλε από τις περιστάσεις και μπορούσε να καταβάλει, λόγω της οποίας έλλειψης είτε δεν πρόβλεψε το αξιόποινο αποτέλεσμα που παράχθηκε από την πράξη του,είτε το πρόβλεψε μεν σαν δυνατό, πίστεψε όμως ότι δεν θα επερχόταν. Τα είδη της αμέλειας είναι δύο: η άνευ συνειδήσεως αμέλεια και η ενσυνείδητη αμέλεια. Η άνευ συνειδήσεως αμέλεια(απροσεξία)υπάρχει όταν ο δράστης δεν πρόβλεψε το εγκληματικό αποτέλεσμα ενώ η ενσυνείδητη αμέλεια (η απερισκεψία)υπάρχει όταν ο δράστης προβλέπει μεν το εγκληματικό αποτέλεσμα σαν δυνατό πιστεύει όμως ότι δεν θα επέλθει(θα το αποφύγει).Ακόμη,η αμέλεια έχει δύο όψεις την εξωτερική και την εσωτερική. Κατά την εξωτερική όψη η αμέλεια είναι μορφή πλημμελούς συμπεριφοράς,ένα αντικειμενικό λάθος,ένα σφάλμα. Ενώ κατά την εσωτερική όψη η αμέλεια είναι μορφή υπαιτιότητας δηλαδή μία έλλειψη προσοχής από την οποία προήλθε η εξωτερικά πλημμελής συμπεριφορά. Για να υπάρχει ευθύνη θα πρέπει οι δυο οπτικές της αμέλειας να συνυπάρχουν.
Στην παρούσα υπόθεση ο κατηγορούμενος,επαγγελματίας οδηγός, φέρεται σύμφωνα με το δικαστήριο να μην έδειξε την απαιτούμενη επιμέλεια και προσοχή που έπρεπε, ήταν δηλαδή απρόσεκτος με αποτέλεσμα τον σοβαρό τραυματισμό και ακρωτηριασμό του θύματος.Μολονότι οι μάρτυρες υπεράσπισης τόνισαν ότι ο κατηγορούμενος είναι ιδιαίτερα έμπειρος και υπεύθυνος οδηγός,η Εισαγγελέας τον κήρυξε ένοχο.Στην απαγγελία της απόφασης διατύπωσε ότι ο οδηγός δεν ασκούσε όπως όφειλε τον έλεγχο και την εποπτεία του και έτσι κατέστησαν ανέφικτοι οι γρήγοροι ελιγμοί και χειρισμοί για την αποφυγή του πεζού.Η επαγγελματική ιδιότητα του κατηγορουμένου διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην αξιολόγηση των γεγονότων καθώς και στην έκδοση της προαναφερθείσας απόφασης.Στην 2η παράγραφο του ΠΚ314 αναφέρεται ότι η δίωξη είναι αυτεπάγγελτη αν ο υπαίτιος ήταν οδηγός οχήματος ή υπόχρεος λόγω της υπηρεσίας ή του επαγγέλματός του να καταβάλει ιδιαίτερη επιμέλεια ή προσοχή.
ΠΚ15 Ιδιαίτερη νομική υποχρέωση <<Όπου ο νόμος για την ύπαρξη αξιόποινης πράξης απαιτεί να έχει επέλθει ορισμένο αποτέλεσμα, η μη αποτροπή του τιμωρείται όπως η πρόκλησή του με ενέργεια, αν ο υπαίτιος της παράλειψης είχε ιδιαίτερη νομική υποχρέωση να παρεμποδίσει την επέλευση του αποτελέσματος >>
Η ανωτέρω διάταξη αφορά τα εγκλήματα που τελούνται με παράλειψη. Η ιδιαίτερη νομική υποχρέωση θα πρέπει να είναι ειδική, και όχι γενική. Συνεπώς, νομικές υποχρεώσεις που είναι γενικές και απευθύνονται σε όλους τους κοινωνούς, δεν είναι ιδιαίτερες και δεν στοιχειοθετούν αξιόποινη πράξη, εφόσον φυσικά η μη τήρηση τους δεν θεμελιώνει κάποιο γνήσιο έγκλημα παράλειψης.Επιπλέον, η υποχρέωση πρέπει να είναι και νομική, δηλαδή να θεμελιώνεται σε κάποια διάταξη νόμου και δεν αρκεί η ύπαρξη ηθικής απλώς επιταγής.Με βάση την θεωρία και την νομολογία υπάρχουν τρείς πηγές από τις οποίες απορρέει η συγκεκριμένη υποχρέωση,δηλαδή ο νόμος, η σύμβαση και η προγενέστερη επικίνδυνη ενέργεια.Προκειμένου να είναι σαφώς και επαρκώς αιτιολογημένη κάθε σχετική δικαστική απόφαση, θα πρέπει σε αυτή να αναφέρεται ρητά η ύπαρξη ιδιαίτερης νομικής υποχρέωσης και η συγκεκριμένη πηγή στην οποία αυτή θεμελιώνεται. Στην παρούσα υπόθεση η περίσταση τουΠΚ15 θεωρήθηκε επιβαρυντική δεδομένης της επαγγελματικής ιδιότητας του κατηγορουμένου.
Β.Χρηματική αποζημίωση λόγω ηθικής βλάβης(ΑΚ932)
Υπο στενή (αυστηρή) έννοια ως ζημία νοείται συνήθως μόνο η περιουσιακή.Στην ζημιά υπό ευρεία έννοια εμπίπτει και η μη περιουσιακή, η οποία αποκαλείται και ηθική βλάβη. Η τελευταία είναι βλάβη σε μη περιουσιακά αγαθά όπως η ζωή,η υγεία,η ελευθερία κλπ, που απορρέουν απο τη σωματική, την ψυχική ή την κοινωνική ατομικότητα του προσώπου.Πρόκειται για αγαθά που συνδέονται με το πρόσωπο του ζημιωθέντος,που αποτελούν δηλαδή εκφάνσεις της προσωπικότητας του.Βέβαια πολλές φορές η προσβολή τέτοιων ηθικών αγαθών έχει συγχρόνως και οικονομικές επιπτώσεις. Για παράδειγμα η προσβολή της υγείας (τραυματισμός) συνεπάγεται και έξοδα για την νοσηλεία ή απώλεια ημερομισθίων του τραυματισθέντος κλπ Οι ζημιές αυτές είναι περιουσιακές.Έτσι σε τελευταία ανάλυση περιουσιακή είναι κάθε ζημιά που έχει για τον ζημιωθέντα επιπτώσεις αποτιμητές σε χρήμα.Δυσκολία και δισταγμοί ανακύπτουν σχετικά με την καθιέρωση της αποζημίωσης για ηθική βλάβη αφού οι ηθικές αξίες δεν είναι αποτιμητές σε χρήμα. Η ΑΚ 299 προβλέπει ότι για μη περιουσιακή ζημία οφείλεται χρηματική ικανοποίηση στις περιπτώσεις που ορίζει ο νόμος. Απαιτείται δηλαδή ειδική διάταξη. Ειδικότερα η ΑΚ 59 και η ΑΚ 932 κατοχυρώνουν την χρηματική ικανοποίηση για ηθική βλάβη. Είναι προφανές ότι οι εξαιρέσεις αυτές είναι ευρύτατες, Έτσι ώστε τελικά ικανοποίηση της ηθικής βλάβης να είναι μάλλον ο κανόνας πάρα η εξαίρεση.Στην υπο εξέταση υπόθεση ο δικηγόρος του ενάγοντος ζήτησε το ποσό των σαράντα ευρώ(40ευρώ) με επιφύλαξη ως χρηματική ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που υπέστη το θύμα λόγω του αδικήματος. Μάλιστα αξίζει να επισημάνουμε ότι κατά της παραστάσεως αυτής δεν προβλήθηκε αντίρρηση από την πλευρά του εναγομένου.Το δικαστήριο αφού με προσοχή άκουσε τους μάρτυρες καθώς και την λεπτομερή παράθεση των πραγματικών περιστατικών δέχτηκε ολικώς να καταβληθεί το ζητηθέν ποσό για την ηθική βλάβη ύστερα απο αίτηση του πολιτικώς ενάγοντος και μηνυτή.
Γ. Η εξέταση της υπαιτιότητας του οδηγού του εμπλεκόμενου οχήματος και του πεζού.
Τόσο ο πεζός όσο και ο οδηγός του οχήματος αποτελούν χρήστες του οδικού δικτύου και ως εκ τούτου και οι δύο οφείλουν καθήκον επιμέλειας τόσο ο ένας στον άλλον όσο και στους υπόλοιπους χρήστες του δρόμου. Αν παραβιάσουν αυτό το καθήκον επιμέλειας τότε οποιοσδήποτε από τους δύο ή και οι δύο μαζί μπορεί να αποφασιστεί ότι ήταν υπεύθυνοι για την πρόκληση του ατυχήματος. Απαραίτητα στοιχεία για τον καθορισμό της υπαιτιότητας είναι μεταξύ άλλων ο ακριβής καθορισμός της απόστασης, την οποία είχε διανύσει ο πεζός κινούμενος στο ρεύμα πορείας αυτού που τον παρέσυρε και ο εντεύθεν ακριβής προσδιορισμός του σημείου όπου έλαβε χώρα η πρόσκρουση ενός οχήματος επί του πεζού, αφού από την απόσταση αυτή εξαρτάται το κατά πόσο θα ήταν δυνατό να γίνει αντιληπτός ο πεζός που επιχειρεί να διασχίσει το ρεύμα της οδού από τον οδηγό του οχήματος.Είναι εμφανές ότι οι οδηγοί έχουν μια αυστηρότερη μεταχείριση σε σχέση με τους πεζούς η οποία οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι αφενός μεν ο πεζός σε αντίθεση με τον οδηγό δεν έχει υποστεί ειδική εκπαίδευση (εξετάσεις για άδεια οδήγησης), αφετέρου δε ο πεζός σε περίπτωση σύγκρουσης με ένα όχημα είναι εκτεθειμένος σε σοβαρούς ακόμη και θανάσιμους τραυματισμούς.Μολονότι ο νόμος ορίζει πιο αυστηρούς κανόνες συμπεριφοράς και περισσότερες υποχρεώσεις για τους οδηγούς σε σχέση με εκείνες που ορίζει για τους πεζούς, με αποτέλεσμα σχεδόν πάντα να αποδίδεται κάποιο ποσοστό υπαιτιότητας στον οδηγό, δεν σημαίνει ότι είναι λίγες οι περιπτώσεις στις οποίες έχει κριθεί ότι ο πεζός ήταν ο αποκλειστικός υπαίτιος για την πρόκληση του τροχαίου ή συνυπαίτιος κατά το μεγαλύτερο ποσοστό καθώς δεν τήρησε τους κανόνες των άρθρων 7,12.1 και 38 του ΚΟΚ.Χαρακτηριστική είναι και η απόφαση 98/2018 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, η οποία αναγνώρισε υπαιτιότητα για την επέλευση τροχαίου ατυχήματος σε ποσοστό 80% σε πεζό, ο οποίος υπερπήδησε διαχωριστικές μπάρες και επιχείρησε να διασχίσει το οδόστρωμα εκτός διαβάσεων, αν και υπήρχε διάβαση πεζών σε απόσταση 150 μέτρων από το εν λόγω σημείο, με αποτέλεσμα διερχόμενο όχημα να επιπέσει επάνω στον πεζό τραυματίζοντάς τον θανάσιμα.Στο δοθέν σχολιασμό,ο οδηγός χωρίς να κινεί το όχημα με μεγάλη ταχύτητα έσπευσε να φρενάρει αφού αντιλήφθηκε τον πεζό.Σύμφωνα με την διάταξη του άρθρ. 19 παρ.1, 3 του ΚΟΚ κάθε οδηγός οδικού οχήματος υποχρεούται να μειώνει την ταχύτητα του οχήματος του όταν οι περιστάσεις το επιβάλλουν. Όμως πάρα την γρήγορη ανακοπή της ταχύτητας λόγω του μεγάλου ύψους και όγκου του φορτηγού αλλά και του μικρού αναστήματος του θύματος δεν ήταν δυνατό νωρίτερα να εντοπίσει ο οδηγός τον πεζό.
Δ.Συμπεράσματα
Στην εξετασθείσα υπόθεση με μεγάλη λεπτομέρεια και σαφήνεια παρατίθενται τα πραγματικά αλλα και τα νομικά περιστατικά.Τόσο από την πλευρά των μαρτύρων όσο και από την κατάθεση του κατηγορουμένου μπορέσαμε νοερά να συνθέσουμε την σκηνή του εγκλήματος.Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε ότι παρά τις ιδιαίτερα ισχυρές καταθέσεις των μαρτύρων υπεράσπισης του οδηγού,η τελική απόφαση ήταν κατά αυτού.Η εν λόγω κατάληξη προκαλεί δικαιολογημένα απορία αφού ο πεζός διέσχισε τον δρόμο χωρίς να λάβει υπόψιν το κόκκινο φανάρι.Ήταν δηλαδή μια παρορμητική κίνηση,την οποία δεν μπορούσε να υπολογίζει εκ των προτέρων ο οδηγός.Απο την μελέτη της απόφασης και την ανάγνωση τόσο του διατακτικού όσο και του αιτιολογικού μέρους είναι ευδιάκριτο ότι η επαγγελματική ιδιότητα στάθηκε καθοριστικός λόγος στην διατύπωση της καταδικαστικής κρίσης του οδηγού χωρίς αμφιβολία.Μάλιστα,στο αίτημα για αναγνώριση ελαφρυντικών πρότερου έντιμου βίου,μη ταπεινών αιτιών και αρ84δ2ε’,η Εισαγγελέας αναγνώρισε μόνο το τελευταίο,απορρίπτωντας τα άλλα 2.Η καταδίκη του ενόχου ήταν οκτώ μήνες και η καταβολή του ποσού των ογδόντα ευρώ για τα έξοδα και τα τέλη της δίκης.Επειδή όμως ο οδηγός δεν έχει καταδικαστεί ποτέ άλλοτε σε ποινή μεγαλύτερη του ενός έτους,αποφασίσθηκε η αναστολή της έκτισης της ποινής για μια τριετία.
Ε.Βιβλιογραφία:
Συγγράματα:
1. Ανδρουλάκης Νικόλαος,Γενικό Μέρος,Θεωρία για έγκλημα.
2. Καραγιαννόπουλος Άλκης,Ειδικό Ποινικό.
3. Καραγιαννόπουλος Άλκης,Γενικό Ποινικό σελ 93-95.
4. Μυλωνόπουλος Χρήστος Γενικό Ποινικό.
5. Σταθόπουλος Μιχάλης,Γενικό Ενοχικό,σελ165-167.
Διαδικτυακές πηγές:
6. ΚΟΚ(Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας)
7. Άρθρο στην ιστοσελίδα : https://foggialaw.gr/archives/645,Συνυπαιτιότητα πεζού σε τροχαίο ατύχημα.10 Μαΐου 2019.
Βασιλική Χρυσομάλλου,Φοιτήτρια 2ου έτους Νομικής Αθηνών
Μέλος του Σχολιασμού Δικαστικών Αποφάσεων του TheLawProject.