.png)
Του Γιώργου Πασσά
Ουκρανία κατά Ρωσίας
Εφαρμογή της Διεθνούς Σύμβασης για την Καταστολή της Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας και της Διεθνούς Σύμβασης για την Κατάργηση Κάθε Μορφής Φυλετικών Διακρίσεων
Στις 16 Ιανουαρίου 2017, η Ουκρανία κατέθεσε αγωγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (Δ.Δ.Χ.) κατά της Ομοσπονδίας της Ρωσίας, με τις κατηγορίες πως η τελευταία προέβη σε χρηματοδότηση και υποστήριξη τρομοκρατικών ομάδων και ενεργειών, καθώς και πως έδρασε με προκατάληψη σε βάρος ουκρανικών και άλλων μειονοτήτων. Η αγωγή υποστηρίζει πως υπάρχουν καταφανείς παραβιάσεις τόσο της Διεθνούς Σύμβασης για την Καταστολή της Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας, όσο και της Διεθνούς Σύμβασης για την Κατάργηση Κάθε Μορφής Φυλετικών Διακρίσεων (εφεξής CERD) εκ μέρους της Ρωσίας.
Τα πραγματικά περιστατικά:
Στις 20 Φεβρουαρίου 2014, η Ρωσική Ομοσπονδία εισβάλλει στη χερσόνησο της Κριμαίας, παραβιάζοντας με αυτόν τον τρόπο τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ουκρανίας στην εν λόγω περιοχή, όπως και την προηγούμενη αναγνώριση της ιδίας επί των ουκρανικών συνόρων και αντίστοιχων κυριαρχικών δικαιωμάτων. Μία εβδομάδα αργότερα, ομάδες ενόπλων καταλαμβάνουν το Κοινοβούλιο της Κριμαίας, αλλά και άλλα κυβερνητικά κτίρια, στρατιωτικές βάσεις και το αεροδρόμιο. Παρ’ ότι τότε η ρωσική κυβέρνηση αρνήθηκε την όποια ανάμειξη, ο Ρώσος Πρόεδρος Vladimir Putin παραδέχθηκε αργότερα πως η εισβολή ήταν προσχεδιασμένη, έργο της ρωσικής κυβέρνησης και εκτελεσμένη διά Ρώσων στρατιωτών.1
Εν συνεχεία διεξάγεται δημοψήφισμα που επισημοποιεί τη ρωσική κυριαρχία στην περιοχή, το οποίο όμως αφ’ ενός μεν θεωρείται επίπλαστο από την ουκρανική πλευρά, αφ’ ετέρου δε ερχόταν σε αντίθεση με την ουκρανική νομοθεσία, ενώ το εν λόγω δημοψήφισμα σπεύδει να καταδικάσει και το Γενικό Συμβούλιο του Ο.Η.Ε.2 Παρά τη γενικευμένη καταδίκη τόσο της εισβολής, όσο και του δημοψηφίσματος, η ρωσική κυβέρνηση δεν υποχωρεί, προσαρτώντας την περιοχή της Κριμαίας στην επικράτειά της.
Ακόμη, σύμφωνα με τα όσα επικαλείται η ουκρανική αντιπροσωπεία, η ρωσική προκλητικότητα ήταν υπαρκτή και στην ανατολική Ουκρανία, όπου ναι μεν δεν προσαρτήθηκε κάποια νέα περιοχή με αντίστοιχο του προαναφερθέντος τρόπο, από την άλλη καλλιεργήθηκε δε με μεθοδικότητα μία κατάσταση αστάθειας και διχασμού, η οποία βασίστηκε εν πολλοίς στην ευρεία διάδοση της ιδέας πως η Ουκρανία πρέπει να αντιμετωπίζεται ως “Novorossiya” («Νέα Ρωσία»), όραμα που διαδόθηκε μέσω διάφορων ομάδων όπως η Λαϊκή Δημοκρατία του Ντόνετσκ (“DPR”) και η αντίστοιχη του Λουχάνσκ, οι οποίες χαρακτηρίζονται από την ουκρανική κυβέρνηση ως τρομοκρατικές, ενώ δέχονταν συστηματικά υλική αρωγή εμμέσως ή αμέσως από τη ρωσική κυβέρνηση.3 Σύμφωνα πάντα με τα όσα αναφέρει η ουκρανική αντιπροσωπεία, η Ρωσία χρηματοδότησε και εξόπλισε τέτοιες τρομοκρατικές ομάδες, εκμεταλλευόμενη στο έπακρο τον έλεγχο που είχε πλέον επί των ανατολικών συνόρων της Ουκρανίας, γνωρίζοντας πως οι συγκεκριμένες ομάδες θα προβούν σε βιαιοπραγίες με σκοπό να βλάψουν Ουκρανούς πολίτες και να τρομοκρατήσουν τον τοπικό πληθυσμό, την ουκρανική κυβέρνηση και φυσικά τους αντιφρονούντες, όπως αναφέρει και σχετική αναφορά του Ο.Η.Ε. για τη χρονική περίοδο της άνοιξης του 2014.4
Επιπροσθέτως, ως χαρακτηριστικότερο παράδειγμα των βιαιοπραγιών των προαναφερθέντων ομάδων, η ουκρανική αντιπροσωπεία αναφέρεται στην απαγωγή, τον βασανισμό και εν τέλει τη δολοφονία του Volodymyr Rybak, γνωστού υπερμάχου της ουκρανικής ανεξαρτησίας και ενότητας και δημοτικού συμβούλου της πόλης Horlivka, ο οποίος απήχθη τον Απρίλιο του 2014, αφ’ ότου προσπάθησε να υψώσει την ουκρανική σημαία έξω από το τοπικό δημαρχείο.5 Επίσης, βάσει πάντα των όσων αναφέρονται στην αγωγή που κατέθεσε η Ουκρανία, η Ρωσία δεν υποστήριξε αυτές τις ομάδες μονάχα κατά το 2014, αλλά και κατά τα επόμενα έτη, με πιο πρόσφατο παράδειγμα την παράδοση δεκάδων πολεμικών οχημάτων και ορισμένων οπλικών συστημάτων τον Αύγουστο του 2016.6
Πάντως, αδιαμφισβήτητο γεγονός – ένδειξη των ρωσικών διαθέσεων, το οποίο δεν παραλείπουν να επικαλεστούν και οι εκπρόσωποι της Ουκρανίας, αποτελεί η επίθεση στην πτήση MH17 της Malaysia Airlines. Το συγκεκριμένο αεροσκάφος πραγματοποιούσε ένα σύνηθες δρομολόγιο Άμστερνταμ – Κουάλα Λουμπούρ, όταν, καθώς διέσχιζε τον εναέριο χώρο της ανατολικής Ουκρανίας, δέχθηκε πυρά και καταρρίφθηκε, με αποτέλεσμα τον θάνατο 298 πολιτών. Εν τέλει αποδείχθηκε πέραν πάσης αμφισβητήσεως πως τα πυρά είχαν προέλθει από περιοχή που ήλεγχε η ομάδα DPR, με την καταδίκη εκ μέρους της διεθνούς κοινότητας να είναι άμεση, ενώ το Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. απαίτησε την ανάληψη ευθυνών από τους υπαιτίους.7 Όλα τα ανωτέρω περιστατικά τρομοκρατίας συνοδεύτηκαν επίσης και από επιθέσεις σε τοπικές πόλεις και οικισμούς, όπως στο Χάρκιβ και στο Κραματόρσκ. Tέλος, οι εκπρόσωποι των Ουκρανών αναφέρουν πως ποικίλα είναι και τα παραδείγματα που έμμεσα ή άμεσα σχετιζόμενες με τη Ρωσία ομάδες έλαβαν αποφάσεις και έδρασαν προκατειλημμένα και εχθρικά απέναντι σε μειονότητες, όπως στους Ουκρανούς και τους Τατάρους της περιοχής της Κριμαίας, τόσο πολιτικά, όσο και πολιτιστικά.8
Η επιχειρηματολογία των διαδίκων επί της δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου:
Ήδη πριν την κατάθεση της αγωγής, ανώτατοι αξιωματούχοι της ουκρανικής κυβέρνησης είχαν καταστήσει σαφές πως θα απευθυνθούν στο Δ.Δ.Χ. για τις ενέργειες της ρωσικής κυβέρνησης αναφορικά με την προσάρτηση της Κριμαίας και τις συγκρούσεις στην ανατολική Ουκρανία. Οι καταγγελίες της Ουκρανίας περί παραβιάσεων των δύο Συμβάσεων που αναφέρθηκαν ανωτέρω είναι μεν σχετικές με τις βιαιοπραγίες της Ρωσίας, δεν είναι όμως άμεσα συνδεδεμένες με τον πυρήνα της σύγκρουσης Ουκρανίας - Ρωσίας, καθώς οι φυλετικές διακρίσεις και η χρηματοδότηση τρομοκρατών αποτελούν ίσως επουσιώδεις πτυχές της διαμάχης.9
Πιθανότατα, η ουκρανική κυβέρνηση επέλεξε αυτήν την τακτική βάσει και των όσων είχαν προηγηθεί το 2008 σε μία σχετική δικαστική διαμάχη μεταξύ Γεωργίας και Ρωσίας, όταν η δεύτερη, μετά το πέρας του Πολέμου της Νότιας Οσσετίας, επιδοκίμασε την ανεξαρτησία των περιοχών της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσσετίας.10 Σε εκείνη την περίπτωση, οι Γεωργιανοί κατέφυγαν στο Δ.Δ.Χ. κατηγορώντας τη Ρωσία για παραβίαση της CERD. Η ουκρανική αντιπροσωπία αποφάσισε έτσι να επιλέξει την τακτική των Γεωργιανών, ώστε να διασφαλίσει πως η υπόθεση θα γίνει καταρχήν αποδεκτή ως εμπίπτουσα στη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου, αποφεύγοντας ακόμη να θίξει ζητήματα που παγίδευσαν τότε τους εκπροσώπους της Γεωργίας και οδήγησαν στην απόρριψη της υπόθεσης λόγω αιτιών σχετιζόμενων με την καθ’ ύλην αρμοδιότητα του Δικαστηρίου.11 Η συγκεκριμένη προσέγγιση θεωρήθηκε εξαρχής πως θα οδηγήσει με βεβαιότητα στο επιθυμητό για το ουκρανικό στρατόπεδο αποτέλεσμα, δεδομένου ότι η Ρωσία, η οποία δεν αναγνωρίζει τη γενική και αναγκαστική δικαιοδοσία του Δ.Δ.Χ., θα είχε νομικά δεσμευτική υποχρέωση να παραστεί ως διάδικος μονάχα σε δικαστική διαμάχη επί παραβιάσεων Διεθνών Συνθηκών ή Συμβάσεων, οι οποίες θα πρέπει όχι μόνο να τη δεσμεύουν ως συμβαλλόμενο μέρος, αλλά επίσης να προβλέπουν επίλυση των σχετικών με αυτές ανακυπτόντων ζητημάτων διά του Δ.Δ.Χ., όπως δηλαδή συμβαίνει τόσο με τη Σύμβαση για τη Χρηματοδότηση Τρομοκρατών, όσο και με την CERD.12
Η επιδίωξη της ουκρανικής κυβέρνησης βρίσκει νομικό έρεισμα και στις δύο προαναφερθείσες Συμβάσεις. Αρχικά, όσον αφορά τη Σύμβαση για τη Χρηματοδότηση Τρομοκρατών, το άρθρο 24 παρ. 1 αναγνωρίζει το δικαίωμα των συμμετεχόντων μερών, σε περίπτωση που υπάρχει ζήτημα το οποίο δεν δύναται να επιλυθεί διά της διπλωματικής οδού και εντός συντόμου χρονικού διαστήματος, να αιτηθούν ακόμη και μονομερώς την ένταξη της υπόθεσης σε καθεστώς διαιτησίας, αναφέροντας επιπροσθέτως πως, στην περίπτωση που μετά το πέρας ενός εξαμήνου η διαιτησία δεν αποφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα, οποιοδήποτε μέρος δύναται να παραπέμψει την υπόθεση στο Δ.Δ.Χ.13 Το Υπουργείο Εξωτερικών της Ουκρανίας δηλώνει πως επανειλημμένως προσπάθησε να διευθετήσει το θέμα διά της διπλωματικής οδού, δίχως όμως να απολαύσει αντίστοιχη διάθεση και προσπάθεια εκ μέρους της ρωσικής κυβέρνησης, με αποτέλεσμα η πρώτη να αιτηθεί καθεστώς διαιτησίας τον Απρίλιο του 2016, με τη Ρωσία όμως και τότε να αποδέχεται ρητώς και επισήμως το αίτημα της Ουκρανίας τον Οκτώβριο του ιδίου έτους.14 Tα δύο μέρη δεν κατέληξαν σε συμφωνία.
Όσον αφορά τη CERD, το άρθρο 22 προβλέπει πως, σε περίπτωση διαφωνίας μεταξύ δύο συμβαλλομένων κρατών σχετικά με την ερμηνεία της Σύμβασης, αρμόδιο καθίσταται το Δ.Δ.Χ. προς επίλυση του προβληματισμού, αρκεί να έχει προηγηθεί αίτημα προς κάτι τέτοιο από οποιοδήποτε μέρος και να μην έχει λυθεί το ζήτημα κατόπιν διαπραγματεύσεων, προσφυγής στη διοικητική επιτροπή της CERD ή άλλης συμφωνίας. Και στη συγκεκριμένη περίπτωση η ουκρανική πλευρά εκφράζει την πεποίθηση πως η Ρωσία υπαίτια δεν διευκόλυνε τις διαπραγματεύσεις, αναφέροντας ταυτοχρόνως πως η ίδια προέβη σε όσες περισσότερες ενέργειες και πρωτοβουλίες μπορούσε, πληρώντας έτσι τις προϋποθέσεις που θέτει το άρθρο 22.15
Από τη μεριά τους, οι νομικοί εκπρόσωποι της Ρωσίας υποστήριξαν πως το ζήτημα δεν αφορά τις διακρίσεις σε βάρος μειονοτήτων και επομένως πως αυτό δεν εμπίπτει στη δικαιοδοσία του Δ.Δ.Χ., ισχυρισμός που φυσικά έρχεται σε απόλυτη αντίθεση με τα όσα αναφέρει το ουκρανικό Υπουργείο Εξωτερικών και παρατίθενται στην αγωγή. Ακόμη, αναφορικά τόσο με το άρθρο 24 της Σύμβασης για τη Χρηματοδότηση Τρομοκρατών, όσο και με το άρθρο 22 της CERD, η ρωσική κυβέρνηση αντέταξε πρώτον πως δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις των διαπραγματεύσεων, δηλαδή πως το στάδιο αυτό δεν είχε λάβει χώρα δίχως να αποφέρει αποτελέσματα, δεύτερον πως οι δύο προβλέψεις του άρθρου 22 της CERD για την επίλυση του ζητήματος προτού αυτό παραπεμφθεί στο Δ.Δ.Χ., ήτοι οι διαπραγματεύσεις και η προσφυγή στη διοικητική επιτροπή της CERD, δεν είναι δύο προϋποθέσεις εναλλακτικές, αλλά πρέπει να έχουν δοκιμασθεί και οι δύο αθροιστικά.
Τα επιχειρήματα των αντιμαχόμενων πλευρών επί της ουσίας της υποθέσεως:
Η Ουκρανία κατηγόρησε τη Ρωσία για πολλαπλές παραβιάσεις των δύο προαναφερθέντων Συμβάσεων. Αναφορικά με τη Διεθνή Σύμβαση για τη Χρηματοδότηση Τρομοκρατών επικαλέστηκε παραβίαση του άρθρου 18, το οποίο και προβλέπει τη διακρατική συνεργασία προς την καταπολέμηση της χρηματοδότησης τρομοκρατικών ομάδων.16 Ακόμη, αναφέρει χαρακτηριστικά πως, βάσει των ορισμών περί τρομοκρατικών ενεργειών που δίδονται στο άρθρο 2 της εν λόγω Σύμβασης, τόσο η επίθεση στην πτήση ΜΗ17, όσο και τα λοιπά περιστατικά βίας εμπίπτουν απολύτως στο πλαίσιο που τίθεται, δεδομένου επιπλέον ότι, όπως απαιτεί το άρθρο 2 παρ. 1 (β), προκαλείται βλάβη σε απλούς ιδιώτες και πολίτες με σκοπό την τρομοκρατία μειονοτήτων ή/και του γενικού πληθυσμού. Επίσης, κατά την ουκρανική πλευρά υπάρχει παραβίαση των άρθρων 8 παρ. 1, 9 παρ. 1 και 12 παρ. 1, λόγω του μη περιορισμού της χρηματοδότησης από ρωσικά κρατικά ιδρύματα και υπηρεσίες,17 τη μη διεξαγωγή έρευνας σε βάρος προσώπων που βρίσκονται εντός της ρωσικής επικράτειας και κατηγορούνται για τρομοκρατικές ενέργειες18 και τη μη διερεύνηση εκ μέρους της Ρωσίας των όσων περιστατικών επανειλημμένως επεσήμανε κατά τα περασμένα χρόνια η ουκρανική κυβέρνηση.19
Όσον αφορά τη CERD, και εδώ οι παραβιάσεις που επικαλούνται οι νομικοί εκπρόσωποι της Ουκρανίας ποικίλουν. Τονίζοντας την πολιτική «πολιτισμικής εξάλειψης» που ακολουθούν οι συνεργαζόμενες με τη Ρωσία ομάδες, η Ουκρανία καταγγέλλει παραβίαση των προβλέψεων των άρθρων 2 – 6 της CERD, τα οποία και θέτουν το ευρύτερο πλαίσιο για την καταπολέμηση των προκαταλήψεων, ιδίως δε της αναγνώρισης δικαιωμάτων στις εκάστοτε μειονότητες, όπως είναι για παράδειγμα το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης20 και το δικαίωμα στην εκπαίδευση,21 δικαιώματα που επ’ ουδενί επεδίωξε να προστατεύσει ή να αναγνωρίσει η Ρωσία σύμφωνα με τις καταγγελίες της ουκρανικής πλευράς,22 δρώντας μάλιστα, όπως προαναφέρθηκε, προκατειλημμένα και με εχθρικότητα, κάτι που διαφαίνεται και από περιστατικά όπως η διεξαγωγή επίπλαστου δημοψηφίσματος υπό καθεστώς εκφοβισμού και η εκπαιδευτική καταπίεση Ουκρανών και Τατάρων της Κριμαίας στην εκμάθηση των γλωσσών τους και όχι μόνο.23
Από τη μεριά της η Ρωσία αρνήθηκε πως η προκατειλημμένη δράση αποτελεί το ζήτημα της διαμάχης της με την Ουκρανία, αλλά αντιθέτως υπερτόνισε πως όλη η σύγκρουση στρέφεται γύρω από το καθεστώς της Κριμαίας και της ανατολικής Ουκρανίας, υποστηρίζοντας έτσι πως η υπόθεση δεν έγκειται εντός των ορίων της δικαιοδοσίας του Δ.Δ.Χ. Ακόμη, το Δικαστήριο κλήθηκε να κρίνει εάν ικανοποιούνται οι mens rea προϋποθέσεις σχετικά με τις παραβιάσεις της Σύμβασης για τη Χρηματοδότηση Τρομοκρατών και οι αντίστοιχες τρομοκρατικές ενέργειες, ήτοι εάν η Ρωσία χρηματοδότησε ή/και ενήργησε, έστω και εμμέσως, με δόλο και έχοντας πράγματι γνώση της ποιότητας των ενεργειών των τρομοκρατικών ομάδων.24
Η μέχρι τώρα κρίση του Δ.Δ.Χ:
Όπως διαφαίνεται και από τα ανωτέρω, η Ουκρανία κατέθεσε αγωγή στην οποία αναλύει τους λόγους που το ζήτημα έγκειται εντός των ορίων της δικαιοδοσίας του Δ.Δ.Χ., αλλά και τα ουσιαστικά ζητήματα που ανακύπτουν με τις επί μέρους παραβιάσεις άρθρων των δύο Συμβάσεων που έχουν προαναφερθεί. Η δίκη, πάντως, βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, με το Δ.Δ.Χ. να έχει κρίνει μέχρι στιγμής ουσιαστικά μονάχα το κατά πόσο η συγκεκριμένη διαμάχη εμπίπτει στη δικαιοδοσία του, εκδίδοντας την αντίστοιχη απόφαση επί των προκαταρκτικών ενστάσεων στις 8 Νοεμβρίου 2019.
Αρχικά, όσον αφορά στο άρθρο 24 παρ. 1 της Σύμβασης για τη Χρηματοδότηση Τρομοκρατών, το Δ.Δ.Χ. απεφάνθη πως, πράγματι, αφ’ ενός μεν το ζήτημα εμπίπτει στη δικαιοδοσία του, αφ’ ετέρου δε πως οι προϋποθέσεις του άρθρου για την παραπομπή του ζητήματος στο Δ.Δ.Χ. πληρούνται, αποδεχόμενο έτσι την επιχειρηματολογία της ουκρανικής πλευράς.25 Ακόμη, αναφορικά με το mens rea στοιχείο των παραβάσεων της ίδιας Σύμβασης εκ μέρους της Ρωσίας, το Δ.Δ.Χ. έκρινε πως η Ουκρανία «δεν παρείχε επαρκή βάση ώστε να διαπιστωθεί ευλογοφανώς πως τα απαραίτητα mens rea στοιχεία σχετικά με παραβιάσεις χρηματοδότησης τρομοκρατών και άλλες σχετικές παραβιάσεις ήταν υπαρκτά»,26 ταυτοχρόνως, όμως, δήλωσε επίσης πως η mens rea πτυχή των παραβιάσεων δεν επηρεάζει αμέσως την ερμηνεία της συγκεκριμένης Σύμβασης και πως, γι’ αυτόν τον λόγο, πρόκειται για στοιχεία άσχετα με την ratione materiae δικαιοδοσία (σ.σ. καθ’ ύλην αρμοδιότητα) του Δικαστηρίου.27
Ακόμη, αναφορικά με τη CERD, το Δικαστήριο αποφάσισε πως οι ενέργειες της Ρωσίας, έστω εκ πρώτης όψεως, δίχως δηλαδή να εξετασθεί η έκταση των προκαταλήψεων και διακρίσεων, δύνανται να παραβιάσουν δικαιώματα που ρητά προστατεύονται από την εν λόγω Σύμβαση, κρίνοντας πως οι ισχυρισμοί της Ουκρανίας κείνται εντός του πλαισίου της CERD.28 Σχετικά με το άρθρο 22 της CERD, το Δικαστήριο απεφάνθη πως όσα υποστήριξε η ρωσική πλευρά περί αθροιστικών προϋποθέσεων δεν ευσταθούν και, επομένως, πως τα μέσα που αναφέρονται στο συγκεκριμένο άρθρο αποτελούν εναλλακτικές οδούς επίλυσης του εκάστοτε ζητήματος, αναφέροντας χαρακτηριστικά πως θα ήταν παράλογο να απαιτείται από ένα κράτος-μέρος της Σύμβασης, το οποίο έχει ήδη προβεί σε άκαρπες προσπάθειες διαπραγματεύσεων, να επαναλάβει εκ νέου σχετικές προσπάθειες.29 Ξεκαθάρισε επίσης πως αυτό θα αντίβαινε και στις υπόλοιπες προβλέψεις της Σύμβασης, στην οποία ρητά αναφέρεται πως η εξάλειψη των φυλετικών διακρίσεων πρέπει να επιδιώκεται και να πραγματοποιείται «δίχως καθυστέρηση». Αξίζει στο συγκεκριμένο σημείο να επισημανθεί πως αντίστοιχη διαφωνία επί του άρθρου 22 της CERD είχε προκύψει και παλαιότερα, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την υπόθεση Κατάρ κατά Η.Α.Ε. (Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων). Τότε, όμως, το Δικαστήριο απέφυγε να ξεκαθαρίσει εάν αντιλαμβάνεται τις προϋποθέσεις του άρθρου 22 ως διαζευκτικές ή αθροιστικές, κρίνοντας πως αυτό δεν είχε άμεση σχέση με τα τότε υπό εξέταση προσωρινά μέτρα που αιτήθηκαν τα Η.Α.Ε.30 Επιπροσθέτως, το Δ.Δ.Χ. έκρινε πως η Ουκρανία πράγματι είχε προβεί σε ουσιαστικές ενέργειες προς επίλυση του ζητήματος διά της διπλωματικής οδού, καθώς και ότι, κατά τη χρονική στιγμή κατάθεσης της αγωγής εκ μέρους της Ουκρανίας, ήταν πλέον σαφές πως αυτές δεν επρόκειτο να αποφέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα και να οδηγήσουν σε συμφωνία,31 αποδεχόμενο έτσι απολύτως την επιχειρηματολογία των εκπροσώπων της Ουκρανίας.
Τέλος, προσφάτως το Δ.Δ.Χ. ενέκρινε παράταση στη Ρωσία για την κατάθεση της αντεπιχειρηματολογίας της. Η αρχική προθεσμία προέβλεπε κατάθεση έως τις 8 Νοεμβρίου 2020, όμως οι εκπρόσωποι της Ρωσίας, επικαλούμενοι την πανδημία του κορωνοϊού, αιτήθηκαν παράταση, η οποία και έγινε αποδεκτή από το Δ.Δ.Χ. παρά τις αντιρρήσεις της ουκρανικής πλευράς, με νέα προθεσμία την 8η Απριλίου 2021.32
Συμπεράσματα:
Η μέχρι τώρα κρίση του Δ.Δ.Χ. είναι κομβική τόσο αναφορικά με την Ουκρανία και τις αξιώσεις της, όσο και με το διεθνές δίκαιο εν γένει. Έχοντας πετύχει ήδη περισσότερα απ’ ότι η Γεωργία στην αντίστοιχη αγωγή που αναφέρθηκε στην αρχή της ανάλυσης, τα ζητήματα που επικαλείται η Ουκρανία θα εξεταστούν στην ουσία τους για πρώτη φορά στην ιστορία του Δ.Δ.Χ. βάσει και των δύο αυτών Συμβάσεων.33 Νευραλγικό ρόλο διαδραμάτισε φυσικά η κρίση του Δικαστηρίου επί των mens rea στοιχείων, τα οποία και θα εξεταστούν εκ νέου στην κατ’ ουσίαν εξέταση του ζητήματος, με την Ουκρανία να οφείλει να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία που της δίνεται και να βελτιώσει κατά το δυνατόν την επιχειρηματολογία της επί της συγκεκριμένης υφής του ζητήματος, καθώς, όπως διαφαίνεται και από την απόρριψη θέσπισης προσωρινών μέτρων στο πλαίσιο της Σύμβασης για τη Χρηματοδότηση Τρομοκρατών, το Δ.Δ.Χ. δεν θεωρεί την παρούσα θεμελίωση που παρουσιάζουν οι εκπρόσωποι της Ουκρανίας ως επαρκή. Τέλος, η αναγνώριση των προϋποθέσεων του άρθρου 22 της CERD ως διαζευκτικών από το Δικαστήριο αποτελεί επίσης βαρύνουσας σημασίας εξέλιξη, καθώς ανοίγει τον δρόμο σε ακόμη περισσότερα κράτη που επιθυμούν να καταθέσουν αγωγές βάσει της συγκεκριμένης Σύμβασης. Το μόνο βέβαιο είναι πως η υπόθεση αυτή έχει μέλλον, αλλά θα αφήσει επιπλέον σημαντική παρακαταθήκη, τόσο σχετικά με τις εκατέρωθεν παρουσιάσεις των τεκταινόμενων στην Κριμαία και την ανατολική Ουκρανία, όσο και σχετικά με το διεθνές δίκαιο και την ερμηνεία των δύο αυτών Συμβάσεων, οι οποίες δύνανται να αποδειχθούν κομβικές μακροπρόθεσμα.
Γιώργος Πασσάς,
δευτεροετής φοιτητής στο τµήµα Νοµικής του Ε.Κ.Π.Α.,
µέλος της οµάδας σχολιασµού δικαστικών αποφάσεων Διεθνούς Δικαίου
1 Putin Reveals Secrets of Russia’s Crimea Takeover Plot, BBC News, 9 Μαρτίου 2015
2 United Nations General Assembly resolution 68/262, UN doc. A/RES/68/262, “Territorial Integrity of Ukraine”, 27 Μαρτίου 2014
3 Application Instituting Proceedings, Ukraine v. Russian Federation, παρ. 37, κατατέθηκε στο Δ.Δ.Χ. στις 16 Ιανουαρίου 2017
4 Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, “Report on the Human Rights Situation in Ukraine”, 15 Ιουνίου 2014, παρ. 207
5 Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, “Accountability for Killing in Ukraine from January 2014 to May 2016”, σελ. 33, 2016
6 Application Instituting Proceedings, Ukraine v. Russian Federation, παρ. 46, κατατέθηκε στο Δ.Δ.Χ. στις 16 Ιανουαρίου 2017
7 United Nations Security Council resolution 2166, UN doc. S/RES/2166, 21 Ιουλίου 2014
8 Application Instituting Proceedings, Ukraine v. Russian Federation, παρ. 95-99, κατατέθηκε στο Δ.Δ.Χ. στις 16 Ιανουαρίου 2017
9 Ukraine Takes Russia to the International Court of Justice: Will It Work?, Iryna Marchuk, EJIL:Talk!, 26 Ιανουαρίου 2017
10 Ο πόλεμος της Νότιας Οσσετίας (ή αλλιώς Πόλεμος της Γεωργίας) έλαβε χώρα τον Αύγουστο του 2008. Αντιμαχόμενες πλευρές ήταν η Γεωργία από τη μία και οι Νότια Οσσετία, η Αμπχαζία, de facto ανεξάρτητες περιοχές, και η Ρωσία από την άλλη, η οποία συνέβαλε τα μέγιστα στην απόσχισή τους με την παροχή στρατιωτικής και διπλωματικής αρωγής προς τις δύο περιοχές.
11 Ukraine Takes Russia to the International Court of Justice: Will It Work?, Iryna Marchuk, EJIL:Talk!, 26 Ιανουαρίου 2017
12 Ibid.
13 International Convention for the Suppression of the Financing of Terrorism, άρθρο 24 παρ. 1
14 Application Instituting Proceedings, Ukraine v. Russian Federation, παρ. 20
15 Ibid, παρ. 23
16 Ibid, παρ. 125
17 Ibid, παρ. 129 (α)
18 Ibid, παρ. 129 (β)
19 Ibid, παρ. 129 (γ)
20 CERD, άρθρο 5 (δ) (viii)
21 CERD, άρθρο 5 (ε) (v)
22 Application Instituting Proceedings, Ukraine v. Russian Federation, παρ. 132
23 Ibid, παρ. 133 και δη 133 (α), (ζ), (η)
24 Green Light from the ICJ to Go Ahead with Ukraine’s Dispute against the Russian Federation Involving Allegations of Racial Discrimination and Terrorism Financing, Iryna Marchuk, EJIL:Talk!, 22 Νοεμβρίου 2019
25 Ukraine v. Russian Federation, Preliminary Objections, Judgment of 8 November 2019, παρ. 77
26 Ibid., παρ. 75
27 Ibid., παρ. 63
28 Ibid., παρ. 96
29 Ibid., παρ. 101
30 Qatar v. United Arab Emirates, Request for the Indication of Provisional Measures, Order of 14 June 2019, παρ. 25
31 Ukraine v. Russian Federation, Preliminary Objections, Judgment of 8 November 2019, παρ. 120
32 Ukraine v. Russian Federation, Order, 13 Ιουλίου 2020
33 Green Light from the ICJ to Go Ahead with Ukraine’s Dispute against the Russian Federation Involving Allegations of Racial Discrimination and Terrorism Financing, Iryna Marchuk, EJIL:Talk!, 22 Νοεμβρίου 2019
תגובות