.png)
Της Παγοροπούλου Μυρτούς
Η θέση του Συμβουλίου της Ευρώπης απέναντι στη Ρωσία:
τα Προσωρινά Μέτρα και η Αποβολή
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ζητά από τη Ρωσία να παύσει τις ενέργειες οι οποίες συνιστούν παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών που κατοχυρώνονται μέσω της ΕΣΔΑ στο ουκρανικό έδαφος, ενώ το Συμβούλιο της Ευρώπης αποβάλλει οριστικά την ρωσική αντιπροσωπεία σε μία πρωτοφανή κίνηση για τα δεδομένα του οργανισμού.
Εισαγωγή:
Στις 24 Φεβρουαρίου 2022, ρωσικές δυνάμεις εισέβαλαν στην Ουκρανία, υπό το πρόσχημα ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης με στόχο την «αποναζιστικοποίηση» της γειτονικής χώρας.[1][2] Παρά τις πολυάριθμες διπλωματικές απόπειρες μεταξύ αντιπροσώπων των δύο κρατών[3], η ρωσική εισβολή μαίνεται ήδη σχεδόν δύο μήνες[4], χωρίς ελπίδα κατάπαυσης του πυρός από τις δύο μεριές με καταστροφικά αποτελέσματα για τον άμαχο ουκρανικό πληθυσμό. Υπολογίζεται πως από την απαρχή της εισβολής περίπου 4,7 εκατομμύρια Ουκρανοί έχουν εγκαταλείψει τη χώρα τους[5], καθώς και δύο χιλιάδες, εξ αυτών εκατόν πενήντα παιδιά, έχουν χάσει τη ζωή τους κατά την ανταλλαγή πυρών[6]. Καθημερινά βλέπουν το φως της δημοσιότητας καταγγελίες για εγκλήματα πολέμου κατά των εναπομεινάντων αμάχων στις υπό κατάληψη περιφέρειες, και ειδικότερα γίνεται λόγος για βιασμούς γυναικών και νεαρών κοριτσιών, βασανιστήρια και συνοπτικές εκτελέσεις[7].
Από τη μεριά της, η διεθνής κοινότητα βρέθηκε προ εκπλήξεως με την κίνηση της Ρωσίας να εισβάλλει στην Ουκρανία[8], παρόλα αυτά κλήθηκε σχεδόν αμέσως να απαντήσει στα νέα δεδομένα. Η Ουκρανία μέσα σε λίγες ημέρες συνέταξε και κατέθεσε αιτήσεις προς τα διεθνή δικαστήρια ζητώντας δικαστική προστασία και καταδίκη των πράξεων των ρωσικών δυνάμεων που στρέφονται εναντίον του ουκρανικού πληθυσμού. Το Συμβούλιο της Ευρώπης (ΣτΕ), στο οποίο συμμετέχουν και οι δύο χώρες, προέβη γρήγορα στις κατάλληλες ενέργειες ώστε να αποβάλλει οριστικά το ρωσικό κράτος ως ένδειξη διαμαρτυρίας για την εισβολή στην Ουκρανία, ενώ το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ) επέβαλε κατά της Ρωσίας προσωρινά μέτρα απαιτώντας να παύσει οριστικά κάθε ενέργεια ή παράλειψη που προσβάλλει τα δικαιώματα που κατοχυρώνονται με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΣΔΑ).
Προσωρινά Μέτρα στο ΕΔΔΑ:
Στις 28 Φεβρουαρίου 2022, η Ουκρανία αιτήθηκε προς το ΕΔΔΑ την επείγουσα επιβολή προσωρινών, ασφαλιστικών, μέτρων κατά της Ρωσίας με βάση το άρθρο 39 του Κανονισμού Λειτουργίας του Δικαστηρίου, ζητώντας την οριστική παύση των «μαζικών παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράττονται από τα ρωσικά στρατεύματα κατά τη διάρκεια της επίθεσης κατά του κυρίαρχου κράτους της Ουκρανίας».[9] Αν και η απόφαση του δικαστηρίου αυτή καθ’ εαυτή δεν κοινοποιείται στο κοινό, το δελτίο τύπου κοινοποιήθηκε μόλις μία μέρα μετά, την 1η Μαρτίου 2022, αναφέροντας ρητά πως η Ρωσία υποχρεούται να απέχει από κάθε στρατιωτική επίθεση κατά του άμαχου πληθυσμού και της περιουσίας αυτού, συμπεριλαμβανομένων κατοικημένων περιοχών, σχολείων, και νοσοκομείων. Καλεί, τέλος, το ρωσικό κράτος να παράσχει άμεσα πληροφορίες για τα ανωτέρω συμβάντα και να ενημερώσει το δικαστήριο για τα μέτρα που θα λάβει για να συμμορφωθεί με την απόφαση.
Το ΕΔΔΑ καταχώρησε το αίτημα της Ουκρανίας υπό τον αριθμό αιτήσεως 11055/22 για την υπόθεση Ουκρανία κατά Ρωσίας (Χ), αφορούσα τον πραγματικό και συνεχή κίνδυνο διάπραξης σοβαρών παραβιάσεων των άρθρων της ΕΣΔΑ σε βάρος του άμαχου πληθυσμού, ήτοι το Άρθρο 2 για το δικαίωμα στη ζωή, το Άρθρο 3 για την απαγόρευση βασανιστηρίων, απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης και το Άρθρο 8 για το σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής. Το δικαστήριο επισημαίνει επιπλέον πως τα προσωρινά μέτρα που είχαν επιβληθεί κατά της Ρωσίας και της Ουκρανίας την επαύριον της επίθεσης της Ρωσίας στην Κριμαία στο πλαίσιο των υποθέσεων Ουκρανία και Ολλανδία κατά Ρωσίας (8019/16, 43800/14 και 28525/20) στις 13 Μαρτίου 2014[10], παραμένουν σε ισχύ και δεσμεύουν τα δύο κράτη.
Στις 4 Μαρτίου 2022, το ΕΔΔΑ διεύρυνε τα προσωρινά μέτρα κατά της Ρωσίας, κατόπιν σώρευσης νέων αιτημάτων από την κυβέρνηση της Ουκρανίας και Ουκρανούς πολίτες[11]. Με το νέο δελτίο τύπου, το δικαστήριο επέμεινε στα αρχικά μέτρα, βάσει των οποίων η Ρωσία υποχρεούται να παύσει κάθε ενέργεια που αντίκειται στα δικαιώματα που προβλέπονται στην ΕΣΔΑ σε βάρος του άμαχου πληθυσμού, αλλά προσθέτει και την υποχρέωση του ρωσικού κράτους να εξασφαλίσει άμεσα σε κάθε Ουκρανό πολίτη την δυνατότητα ασφαλούς εκκένωσης και πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας. Η Ρωσία υποχρεούται επίσης να επιτρέπει αδιάκοπα την ελεύθερη μετακίνηση ομάδων που προσφέρουν ανθρωπιστική και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη εντός του ουκρανικού εδάφους, ως οφείλει κατά το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο. Καινοτομία της δεύτερης απόφασης του ΕΔΔΑ, υπήρξε η επέκταση των προσωρινών μέτρων σε κάθε αίτημα δικαστικής προστασίας από Ουκρανούς πολίτες που εμπίπτει στις ανωτέρω κατηγορίες, ήτοι βρίσκεται σε επικείμενο και σοβαρό κίνδυνο καταπάτησης των δικαιωμάτων που προβλέπονται από τα Άρθρα 2, 3 και 8 της ΕΣΔΑ, λόγω της εισβολής του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία.
Η Τρίτη φάση επιβολής προσωρινών μέτρων επιβλήθηκε κατά της Ρωσίας την 1η Απριλίου 2022, κατόπιν νέου σχετικού αιτήματος της ουκρανικής κυβέρνησης[12]. Συγκεκριμένα, η Ουκρανία ζήτησε από το ΕΔΔΑ να επισημάνει στο ρωσικό κράτος ότι η χρήση πυρηνικών, χημικών ή βιολογικών όπλων είναι απαγορευμένη με βάση το διεθνές δίκαιο και πως οφείλει να παύσει τις επιθέσεις κατά των μονάδων πυρηνικής ενέργειας της χώρας, εννοώντας τον πυρηνικό σταθμό Τσέρνομπιλ, διασφαλίζοντας την ασφάλεια του προσωπικού που εργάζεται εκεί. Επιπλέον, η Ουκρανία απαιτεί από την Ρωσία να παύσει κάθε ενέργεια που στοχεύει σε θάνατο ή απαγωγή Ουκρανών πολιτών και μελών της ουκρανικής διοίκησης[13] και ζητά ξανά να επιτρέψουν ακώλυτα τα ρωσικά στρατεύματα την πρόσβαση όλων των αμάχων σε ανθρωπιστική βοήθεια και σε ασφαλείς διόδους εκκένωσης της χώρας. Το ΕΔΔΑ εξήγησε με την απόφασή του πως τα προσωρινά μέτρα της 1η Μαρτίου αφορούν κάθε είδους επίθεση κατά των Ουκρανών πολιτών, συμπεριλαμβανομένων και των ανωτέρω, καθώς και με τα προσωρινά μέτρα της 4ης Μαρτίου έχει ήδη επιβάλλει στη Ρωσία την υποχρέωση διασφάλισης της ασφάλειας των αμάχων. Το δικαστήριο προσθέτει μονάχα στα μέτρα ότι το ρωσικό κράτος οφείλει να επιτρέψει την ελεύθερη μετακίνηση πληθυσμού, όχι μόνο σε γειτονικές χώρες, αλλά και προς ασφαλέστερες περιοχές εντός της Ουκρανίας.
Η Αποβολή από το Συμβούλιο της Ευρώπης:
Παράλληλα με τη διαδικασία των προσωρινών μέτρων στο ΕΔΔΑ, το Συμβούλιο της Ευρώπης (ΣτΕ), υιοθέτησε μία σειρά από μέτρα ως απάντηση στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Ήδη από τις 21 Φεβρουαρίου 2022, η Γενική Γραμματέας του ΣτΕ Marija Pejčinović Burić καταδίκασε την αναγνώριση ως ανεξάρτητη «λαϊκή δημοκρατία», των πόλεων Donetsk και Luhansk στην περιφέρεια Donbas από τη ρωσική κυβέρνηση επισημαίνοντας ότι το Συμβούλιο δεν πρόκειται να ανεχθεί οποιαδήποτε κίνηση κατά της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας[14]. Μετά την εισβολή από την Ρωσία, στις 25 Φεβρουαρίου, η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του ΣτΕ έλαβε εκτάκτως την απόφαση να αναστείλει το δικαίωμα αντιπροσώπευσης και ψήφου του ρωσικού κράτους στο ΣτΕ, με βάση το Άρθρο 8 του Καταστατικού του Συμβουλίου της Ευρώπης[15], ενημερώνοντας ταυτόχρονα και την ρωσική αντιπροσωπεία[16].
Από τα μέσα Μαρτίου 2022 και έπειτα, το Συμβούλιο της Ευρώπης υιοθέτησε μία κάθετη στάση σε βάρος του ρωσικού κράτους. Με την Γνώμη 300 του 2022[17], η Κοινοβουλευτική Συνέλευση καταδίκασε τη ρωσική βαρβαρότητα κατά της Ουκρανίας, χαρακτηρίζοντας τις ενέργειές της ως «έγκλημα κατά της ειρήνης», οι οποίες συγχρόνως έρχονται σε αντίθεση με τις αρχές του ΣτΕ που υποχρεώνει τα μέλη του να λύνουν τις διαφορές τους διπλωματικά με βάση το Άρθρο 3 του Καταστατικού[18]. Η Γνώμη αυτή, η οποία επέτασσε μεταξύ άλλων τη συμμόρφωση της Ρωσίας προς τα ασφαλιστικά μέτρα του ΕΔΔΑ, αποτέλεσε τη βάση για να ληφθεί στις 16 Μαρτίου η απόφαση αποβολής της Ρωσικής Ομοσπονδίας από το Συμβούλιο της Ευρώπης[19] με την ταυτόχρονη παύση της δέσμευσής της από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Σχολιασμός:
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και εν γένει το Συμβούλιο της Ευρώπης, έρχονται για πρώτη φορά αντιμέτωπα με μία απειλή τέτοιου βεληνεκούς στην ευρωπαϊκή ήπειρο και μάλιστα από συμβαλλόμενο μέρος της ΕΣΔΑ και μόνιμο μέλος του ΣτΕ. Η διεθνής οργάνωση που δημιουργήθηκε το 1949 ως απάντηση στις βιαιότητες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, καλείται 70 χρόνια μετά να καταδικάσει τις ενέργειες του ρωσικού κράτους σε βάρος της Ουκρανίας όσο ο αριθμός των προσφύγων και των θυμάτων πολλαπλασιάζονται, και η εισβολή μαίνεται ακάθεκτη. Παρά τα προσωρινά μέτρα του ΕΔΔΑ και την οριστική και μόνιμη αποβολή της Ρωσίας από το Συμβούλιο της Ευρώπης, υπάρχουν ακόμα πολλές αμφιβολίες για το αν οι εν λόγω προσπάθειες θα αποφέρουν τα επιθυμητά νομικά αποτελέσματα.
Συγκεκριμένα, τα προσωρινά μέτρα που επέβαλε το ΕΔΔΑ κατά του ρωσικού κράτους αποτελούν πράγματι μία καθιερωμένη πρακτική για υποθέσεις ενώπιον του δικαστηρίου, όταν υπάρχει ‘άμεσος και σοβαρός κίνδυνος μη αναστρέψιμης βλάβης[20]’, αλλά ποτέ ως τώρα δεν χρειάστηκε να επιβληθούν προκειμένου να αντιμετωπιστούν υποθέσεις που αφορούν ένοπλες συρράξεις και μάλιστα τέτοιας βαρύτητας[21]. Η νομολογία του δικαστηρίου μέχρι στιγμής αφορά σχεδόν αποκλειστικά προσωρινά μέτρα που επιβληθήκαν σε κράτη ώστε να μην απελάσουν πρόσφυγες ή να μην εκδώσουν υπόπτους σε χώρες όπου θα ετίθεντο σε κίνδυνο τα θεμελιώδη δικαιώματά τους[22], χωρίς να υπάρχει νομολογιακό προηγούμενο προκειμένου να αποτελέσει βάση για το δικαστήριο στην προκειμένη περίπτωση.
Tα προσωρινά μέτρα είναι δεσμευτικά σε βάρος του κράτους επί του οποίου επιβάλλονται άρα, κατ’ αρχάς, η ρωσική κυβέρνηση υποχρεούται να συμμορφωθεί με τις επιταγές του ΕΔΔΑ, με βάση το Άρθρο 34 της ΕΣΔΑ[23]. Ιστορικά, η Ρωσία έχει κατηγορηθεί πολλές φορές πως καθυστερεί να εφαρμόσει ή εφαρμόζει πλημμελώς τις αποφάσεις του δικαστηρίου[24], γεγονός που εντείνει την ανησυχία πως τα τωρινά προσωρινά μέτρα πρόκειται, ως το επί το πλείστον, να αγνοηθούν από τη ρωσική κυβέρνηση[25]. Ιδιαίτερα μετά την αποβολή της Ρωσικής Ομοσπονδίας από το Συμβούλιο της Ευρώπης, προβλέπεται πως το πρώην συμβαλλόμενο κράτος πρόκειται να διακόψει κάθε επικοινωνία με τον διεθνή οργανισμό[26].
Η αποβολή της Ρωσίας από το ΣτΕ περιπλέκει πράγματι την κατάσταση σε ό, τι αφορά την επιβολή των ασφαλιστικών μέτρων και γενικά την νομική αντιμετώπισή της από το ΕΔΔΑ στις μελλοντικές υποθέσεις σε βάρος της. Υπολογίζεται πως ήδη πριν τις 28 Φεβρουαρίου 2022 υπήρχαν 18.000 εκκρεμείς υποθέσεις κατά του ρωσικού κράτους, οι οποίες είναι πιθανό να φτάσουν τις εκατοντάδες χιλιάδες όσο η εισβολή στην Ουκρανία μαίνεται[27]. Το Συμβούλιο της Ευρώπης όρισε πως η Ρωσία θα ευθύνεται για παραβιάσεις της ΕΣΔΑ έως τις 16 Σεπτεμβρίου 2022, δηλαδή για μία περίοδο έξι μηνών μετά την αποβολή, ή ακόμα και περισσότερο για προσφυγές που θα κατατεθούν σε μελλοντικό χρόνο, αλλά αφορούν γεγονότα που έλαβαν χώρα έως τις 16 Σεπτεμβρίου, σε μία προσπάθεια να αποδοθεί στην Ρωσία η ευθύνη των πράξεων της.
Παρόλα αυτά, υπάρχουν πλείονα νομικά ζητήματα που γεννιούνται αναφορικά με την εξάμηνη μεταβατική περίοδο για το ρωσικό κράτος. Οι αιτήσεις δικαστικής προστασίας που θα λάβει το ΕΔΔΑ ως τα μέσα Σεπτεμβρίου ή και αργότερα, πρόκειται να συζητηθούν και εκδικαστούν σε βάθος πολλών ετών. Με βάση το Άρθρο 20 της ΕΣΔΑ, το δικαστήριο πρέπει να αποτελείται από αριθμό δικαστών ίσο με τα συμβαλλόμενα μέρη της σύμβασης, γεγονός που καθιστά υποχρεωτική τη συμμετοχή ενός Ρώσου δικαστή στη διαδικασία όσο υπάρχουν οι υποθέσεις κατά του ρωσικού κράτους, ήτοι σίγουρα και μετά τις 16 Σεπτεμβρίου. Είναι πραγματικά αμφίβολο το αν η Ρωσία θα δεχτεί να συνεργαστεί με το ΕΔΔΑ αποστέλλοντας δικαστές, εφόσον απέχοντας από τη διαδικασία και καταδικαζόμενη in absentia, θα υποσκάψει τα δημοκρατικά θεμέλια του δικαστηρίου στη διεθνή σκηνή. Η απουσία της Ρωσίας από τις μελλοντικές διαδικασίες θα είναι αντίθετη στην αρχή της δίκαιης δίκης και της ισότητας των όπλων μεταξύ των διαδίκων, η προστασία των οποίων διασφαλίζεται από την ίδια την ΕΣΔΑ. [28]
Σ’ αυτό το σημείο, καθίσταται σαφές πως τα προσωρινά μέτρα που έχουν επιβληθεί και οι μελλοντικές αποφάσεις του δικαστηρίου φέρουν ένα περισσότερο συμβολικό, παρά δεσμευτικό πρόσημο, χωρίς αυτό να συνιστά απαραίτητα μία αρνητική εξέλιξη για το ΕΔΔΑ. Η υπόθεση Ουκρανία κατά Ρωσίας (Χ), μπορεί να αποτελέσει το σύμβολο για την πανευρωπαϊκή καταδίκη των πράξεων του ρωσικού κράτους, με τη συμμετοχή και των υπόλοιπων συμβαλλόμενων μερών της ΕΣΔΑ. Με βάση τo Άρθρο 33 της σύμβασης, κάθε συμβαλλόμενο κράτος δύναται να ζητήσει δικαστική προστασία από το ΕΔΔΑ εάν κάποιο έτερο συμβαλλόμενο κράτος παραβίασε την ΕΣΔΑ και τα πρωτόκολλά της. Στη δίκη αυτή, δεν προαπαιτείται το κράτος που εκκινεί τη διαδικασία να έχει έννομο συμφέρον ή να έχει υποστεί ζημία από το κράτος που κατηγορεί, λόγω του καθεστώτος erga omnes partes της σύμβασης[29].
Με αυτή τη λογική, είναι δυνατόν κάθε συμβαλλόμενο κράτος της ΕΣΔΑ και μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης, να λάβει την αποφασιστική πρωτοβουλία να εκκινήσει την διαδικασία του Άρθρου 33 της σύμβασης, κατηγορώντας την Ρωσία για σοβαρή καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Ουκρανών πολιτών. Υπό φυσιολογικές περιστάσεις, μία τέτοια ενέργεια κατηγορίας άλλου κράτους θα δημιουργούσε σοβαρό διπλωματικό επεισόδιο, αλλά υπό τις συνθήκες που επικρατούν σήμερα στην ανατολική Ευρώπη, θα αποτελέσει ηχηρή αντίσταση του ΣτΕ κατά του απολυταρχισμού των ρωσικών δυνάμεων. Εξάλλου, δεν είναι η πρώτη φορά που μία υπόθεση τέτοιου χαρακτήρα θα φτάσει ενώπιον του ΕΔΔΑ. Η «Ελληνική Υπόθεση[30]» (the Greek Case), μεταξύ της Δανίας, της Νορβηγίας, της Σουηδίας και της Ολλανδίας κατά της Ελλάδας, υπήρξε σταθμός για τη νομολογία του δικαστηρίου. Οι πέντε αυτές χώρες τη βόρειας Ευρώπης κατηγόρησαν την Ελλάδας ενώπιον του ΕΔΔΑ για παραβίαση της σύμβασης κατά των Ελλήνων πολιτών κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του 1967, χωρίς οι ίδιες να έχουν έννομο συμφέρον προς τούτο.
Επίλογος:
Οι δικαστικοί αγώνες που θα ακολουθήσουν σε διεθνές επίπεδο κατά της Ρωσίας θα είναι πολυετείς και σύνθετοι, χωρίς να υπάρχει οποιαδήποτε βεβαιότητα ότι ουσιαστική δικαιοσύνη θα αποδοθεί στα θύματα της βιαιότητας των ρωσικών στρατευμάτων και στις οικογένειές τους. Πέραν του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αιτήσεις δικαστικής προστασίας έχουν φτάσει ήδη στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης από την Ουκρανία, ενώ έρευνες διεξάγονται στο ουκρανικό έδαφος από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που λαμβάνουν χώρα κατά του άμαχου πληθυσμού[31]. Η στάση των ουκρανικών αρχών, οι οποίες έσπευσαν να ζητήσουν αρωγή από τα σημαντικότερα διεθνή δικαστήρια, αντιμέτωπες με την απειλή της ρωσικής ισχύος, σημαίνει πως ακόμα και τη ‘σκοτεινότερη ώρα’ της Ουκρανίας, αυτές αναγνωρίζουν και στηρίζονται ακόμα στις δημοκρατικές αρχές της διεθνούς κοινότητας, στη νομιμότητα, και τη δικαιοσύνη.
Βιβλιογραφία:
BBC News. 2022. Ukraine crisis: Five reasons why Putin might not invade - BBC News. [online] Available at: https://www.bbc.com/news/world-europe-60468264
Demir-Gürsel, Esra. 2022. The Council of Europe’s Sharp Turn: Russia’s Expulsion and its Possible Implications for Other Member States, VerfBlog, 2022/3/25, https://verfassungsblog.de/the-council-of-europes-sharp-turn/, DOI: 10.17176/20220326-001228-0
Dzehtsiarou Kanstantsin, Helfer Laurence, 2022. Russia and the European human rights system: Doing the right thing … but for the right legal reason? EJIL: Talk [online]. Available at: https://www.ejiltalk.org/russia-and-the-european-human-rights-system-doing-the-right-thing-but-for-the-right-legal-reason/
Euronews. 2022. Here's how Russia's invasion of Ukraine unfolded on day one. [online] Available at: <https://www.euronews.com/2022/02/24/russia-launches-special-military-operations-in-east-ukraine>
European Implementation Network, 2022. Supervising the implementation of Ukrainian ECtHR judgments following the Russian invasion [online]. Available at: https://www.einnetwork.org/blog-five/2022/3/24/the-supervision-of-ukrainian-judgments-following-the-russian-invasion
Foreign Policy. 2022. The Role of Diplomacy in Russia's War in Ukraine. [online] Available at: https://foreignpolicy.com/2022/03/07/putin-russia-ukraine-war-diplomacy/
Human Rights Watch. 2022. Ukraine: Apparent War Crimes in Russia-Controlled Areas | Human Rights Watch. [online] Available at: https://www.hrw.org/news/2022/04/03/ukraine-apparent-war-crimes-russia-controlled-areas.
Newsroom. "Πούτιν: Ζητά «αποναζιστικοποίηση» και αποστρατιωτικοποίηση της Ουκρανίας και αναγνώριση της Κριμαίας." Νέα και Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο | Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. https://www.kathimerini.gr/world/561741451/poytin-zita-aponazistikopoiisi-kai-apostratiotikopoiisi-tis-oykranias-kai-anagnorisi-tis-krimaias/
OHCHR. (April 12, 2022). Number of civilian casualties in Ukraine during Russia's invasion verified by OHCHR as of April 11, 2022 [Graph]. In Statista. Retrieved April 13, 2022, from https://www-statista-com.acg.idm.oclc.org/statistics/1293492/ukraine-war-casualties/
Pecorella, G., 2022. Ukraine and Russia Before International Courts – Recent Developments. [online] International Law Blog. Available at: <https://internationallaw.blog/2022/03/02/ukraine-and-russia-before-international-courts-recent-developments/>
Risini, Isabella (2022): Strasbourg Has No Chance and Uses It: Interim Measures by the European Court of Human Rights in re Ukraine v Russia no. 10, VerfBlog, 2022/3/03, https://verfassungsblog.de/strasbourg-has-no-chance-and-uses-it/, DOI: 10.17176/20220304-001207-0.
UNHCR. (April 13, 2022). Number of refugees from Ukraine crossing Central and Eastern European borders after Russia's invasion of Ukraine from February 24 to April 12, 2022, by selected country (in 1,000s) [Graph]. In Statista. Retrieved April 13, 2022, from https://www-statista-com.acg.idm.oclc.org/statistics/1293403/cee-ukrainian-refugees-by-country/
[1]Euronews. 2022. Here's how Russia's invasion of Ukraine unfolded on day one. [online] Available at: <https://www.euronews.com/2022/02/24/russia-launches-special-military-operations-in-east-ukraine> [Accessed 14 April 2022] [2]Newsroom. "Πούτιν: Ζητά «αποναζιστικοποίηση» και αποστρατιωτικοποίηση της Ουκρανίας και αναγνώριση της Κριμαίας." Νέα και Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο | Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. Available at: https://www.kathimerini.gr/world/561741451/poytin-zita-aponazistikopoiisi-kai-apostratiotikopoiisi-tis-oykranias-kai-anagnorisi-tis-krimaias/ [3]Foreign Policy. 2022. The Role of Diplomacy in Russia's War in Ukraine. [online] Available at: https://foreignpolicy.com/2022/03/07/putin-russia-ukraine-war-diplomacy/ [4]Ημερομηνία συγγραφής μέσα Απριλίου 2022 [5]UNHCR. (April 13, 2022). Number of refugees from Ukraine crossing Central and Eastern European borders after Russia's invasion of Ukraine from February 24 to April 12, 2022, by selected country (in 1,000s) [Graph]. In Statista. Retrieved from https://www-statista-com.acg.idm.oclc.org/statistics/1293403/cee-ukrainian-refugees-by-country/ [6]OHCHR. (April 12, 2022). Number of civilian casualties in Ukraine during Russia's invasion verified by OHCHR as of April 11, 2022 [Graph]. In Statista. Retrieved April 13, 2022, from https://www-statista-com.acg.idm.oclc.org/statistics/1293492/ukraine-war-casualties/ [7]Human Rights Watch. 2022. Ukraine: Apparent War Crimes in Russia-Controlled Areas | Human Rights Watch. [online] Available at: https://www.hrw.org/news/2022/04/03/ukraine-apparent-war-crimes-russia-controlled-areas [8]BBC News. 2022. Ukraine crisis: Five reasons why Putin might not invade - BBC News. [online] Available at: https://www.bbc.com/news/world-europe-60468264 [9]Registrar of the Court, 2022, The European Court grants urgent interim measures in application concerning Russian military operations on Ukrainian territory, ECHR 068 (2022) 01.03.2022, παράγραφος 1: ‘massive human rights violations being committed by the Russian troops in the course of the military aggression against the sovereign territory of Ukraine’ [10]Ukraine and the Netherlands v. Russia (nos. 8019/16, 43800/14 and 28525/20) [11]Registrar of the Court, 2022, Decision of the Court on requests for interim measures in individual applications concerning Russian military operations on Ukrainian territory, ECHR 073 (2022) 04.03.2022 [12]Registrar of the Court, 2022, Expansion of interim measures in relation to Russian military action in Ukraine, ECHR 116 (2022) 01.04.2022 [13]Με βάση τα προσωρινά μέτρα, η Ουκρανία ζητά την επιστροφή του Δημάρχου του χωριού Nikolske (Vasyl Mitko), του Δημάρχου του Dniprorudne (Yevhen Matveyev), και μέλους του Δημοτικού Συμβουλίου της Melitopol (Sergiy Pryyma), οι οποίοι απήχθησαν από τον ρωσικό στρατό στις 11-13 Μαρτίου 2022. [14]Council of Europe, 2022. Statement by Council of Europe Secretary General Marija Pejčinović Burić on the recognition of the so-called “people’s republics” of Donetsk and Luhansk by the Russian Federation. [online] Available at: <https://www.coe.int/en/web/portal/-/statement-by-council-of-europe-secretary-general-marija-pejcinovic-buric-on-the-recognition-of-the-so-called-people-s-republics-of-donetsk-and-luhan-1> [15]Statute of the Council of Europe signed on the 5th of May 1949. [16]Ministers’ Deputies Decisions, 2022, Situation in Ukraine – Measures to be taken, including under Article 8 of the Statute of the Council of Europe, CM/Del/Dec (2022)1426ter/2.3 [17]Parliamentary Assembly Opinion 300 (2022) on the Consequences of the Russian Federation's aggression against Ukraine. [18]Supra note 12. [19]Resolution CM/Res (2022)3 on legal and financial consequences of the cessation of membership of the Russian Federation in the Council of Europe. [20]Άρθρο 39 του Κανονισμού Λειτουργίας του Δικαστηρίου. [21]Risini, Isabella (2022): Strasbourg Has No Chance and Uses It: Interim Measures by the European Court of Human Rights in re Ukraine v Russia no. 10, VerfBlog, 2022/3/03, https://verfassungsblog.de/strasbourg-has-no-chance-and-uses-it/, DOI: 10.17176/20220304-001207-0. [22]European Court of Human Rights (March 2022) Factsheet on Interim Measures. [23]Grand Chamber Judgment, Mamatkulov And Askarov v. Turkey (application no. 46827/99). [24]Dzehtsiarou Kanstantsin, Helfer Laurence, 2022. Russia and the European human rights system: Doing the right thing … but for the right legal reason? EJIL: Talk [online]. Available at: https://www.ejiltalk.org/russia-and-the-european-human-rights-system-doing-the-right-thing-but-for-the-right-legal-reason/ [25]Σημειώνεται η ρωσική κυβέρνηση απάντησε στα προσωρινά μέτρα που επιβλήθηκαν την 1η Μαρτίου 2022, αλλά μετά από την αποβολή της από το Συμβούλιο της Ευρώπης στις 16 Μαρτίου έπαυσε οριστικά να συνομιλεί με το ΕΔΔΑ. [26]Supra note 24. [27]Dzehtsiarou Kanstantsin, Helfer Laurence, 2022. Russia and the European human rights system: Doing the right thing … but for the right legal reason? EJIL: Talk [online]. Available at: https://www.ejiltalk.org/russia-and-the-european-human-rights-system-doing-the-right-thing-but-for-the-right-legal-reason/ [28]Id. [29]Risini, Isabella (2022): Strasbourg Has No Chance and Uses It: Interim Measures by the European Court of Human Rights in re Ukraine v Russia no. 10, VerfBlog, 2022/3/03, https://verfassungsblog.de/strasbourg-has-no-chance-and-uses-it/, DOI: 10.17176/20220304-001207-0. [30]Application No.3321/67 - Denmark v. Greece, Application No.3322/67 - Norway v. Greece, Application No. 3323/67 - Sweden v. Greece, Application No .3344/67 - Netherlands v. Greece. [31]Pecorella, G., 2022. Ukraine and Russia Before International Courts – Recent Developments. [online] International Law Blog. Available at: <https://internationallaw.blog/2022/03/02/ukraine-and-russia-before-international-courts-recent-developments/>
Παγοροπούλου Μυρτώ,
LLM International and European Legal Studies, Νομική Σχολή Αθηνών,
Μέλος ομάδας σχολιασμού δικαστικών αποφάσεων του The Law Project
Comments