.png)
Του Παναγιώτη Ρουμπάτη
Ασυλίες και Ποινικές Διαδικασίες (EquatorialGuineav. France)
Με αφορμή αυτή την υπόθεση, θα αναλυθούν ζητήματα όπως τί αποτελεί χώρο διπλωματικής αποστολής κατά την Σύμβαση της Βιέννης · αρκεί ο μονομερής ορισμός ενός χώρου ως χώρου διπλωματικής αποστολής από το αποστέλλον κράτος ή απαιτείται η συναίνεση και του κράτους υποδοχής; Αυτά είναι κάποια από τα ερωτήματα που προέκυψαν, μελετώντας αυτήν την υπόθεση.
Ιστορικό της δίκης
Στις 13 Ιουνίου 2016, η Δημοκρατία της Ισημερινής Γουινέας κατέθεσε αίτηση προσφυγής κατά της Γαλλίας στο Διεθνές Δικαστήριο (International Court of Justice) για δύο κύρια ζητήματα: (1) το νομικό καθεστώς του κτιρίου που στεγάζει την πρεσβεία της Γουινέας στην Γαλλία, τόσο ως εγκαταστάσεις της διπλωματικής αποστολής όσο και ως κρατική περιουσία και (2) την παραβίαση ή όχι από την πλευρά της Γαλλίας των υποχρεώσεων που απορρέουν από την Σύμβαση της Βιέννης.
Μετά από λίγους μήνες, στις 29 Σεπτεμβρίου 2016, η Δημοκρατία της Ισημερινής Γουινέας κατέθεσε αίτηση για την επιβολή προσωρινών μέτρων. Το Διεθνές Δικαστήριο, στις 7 Δεκεμβρίου 2016, ανέθεσε στην Γαλλία, μέχρι την έκδοση οριστικής δικαστικής απόφασης, να λάβει τα προσήκοντα μέτρα, ώστε να διασφαλιστεί ότι το κτίριο που παρουσιάζεται ως χώρος στέγασης της διπλωματικής αποστολής της Δημοκρατίας της Ισημερινής Γουινέας στο Παρίσι θα τύχει μεταχείρισης ισοδύναμης με εκείνη που απαιτείται από το άρθρο 22 της Σύμβασης της Βιέννης σχετικά με τις διπλωματικές σχέσεις.
Στις 31 Μαρτίου 2017, η Γαλλία προέβαλε αντιρρήσεις ως προς τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου και το παραδεκτό της αίτησης προσφυγής της Ισημερινής Γουινέας. Στις 6 Ιουνίου 2017, το Δικαστήριο δέχθηκε την ένσταση της Γαλλίας περί αναρμοδιότητάς του, αλλά απέρριψε τις ενστάσεις ως προς το απαράδεκτο της αίτησης προσφυγής και ανέφερε ότι είναι αρμόδιο να εξετάσει την τελευταία αναφορικά με το νομικό καθεστώς του κτιρίου που παρουσιάζεται ότι στεγάζει την διπλωματική αποστολή της Γουινέας.
Πραγματικά Περιστατικά
Στις 2 Δεκεμβρίου 2008, η Διεθνής Διαφάνεια της Γαλλίας υπέβαλε μήνυση στην Εισαγγελία του Παρισιού κατά ορισμένων αρχηγών Αφρικανικών Χωρών και μελών των οικογενειών τους αναφορικά με καταχρήσεις δημοσίων εσόδων στη χώρα καταγωγή τους, τα οποία όμως έσοδα επενδύθηκαν στη Γαλλία. Η καταγγελία αυτή κρίθηκε παραδεκτή από τα γαλλικά δικαστήρια και άρχισε μετά από δύο χρόνια η έρευνα. Η τελευταία επικεντρώθηκε κυρίως στον Teodoro Nguema Obiang Mangue, γιο του Teodoro Obiang Nguema Mbasogo, προέδρου της Ισημερινής Γουινέας. Πιο συγκεκριμένα, η έρευνα αφορούσε τον τρόπο κτήσης ενός κτιρίου στην λεωφόρο Foch42 στο Παρίσι από τον Teodoro Nguema Obiang Mangue. Τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του 2011, Γάλλοι αστυνομικοί πραγματοποίησαν έρευνες στο εν λόγω κτίριο και κατέσχεσαν οχήματα μεγάλης αξίας που ήταν στην κατοχή του Teodoro Nguema. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, η Δημοκρατία της Ισημερινής Γουινέας απέστειλε ένα Note Verbale[1] στο οποίο ανέφερε ότι είχε στη διάθεσή της ένα κτίριο στην οδό Foch 42 στο οποίο στεγαζόταν η διπλωματική αποστολή. Η Γαλλία απάντησε μετά από κάποιες μέρες αναφέροντας ότι το εν λόγω κτίριο δεν αποτελούσε μέρος των εγκαταστάσεων της διπλωματικής αποστολής αλλά ανήκε στον ιδιωτικό τομέα με αποτέλεσμα να υπόκειται στο κοινό δίκαιο. Η Γουινέα, από την άλλη πλευρά, απάντησε πάλι με Note Verbale αναφέροντας ότι το εν λόγω κτίριο στην οδό Foch 42 αποτελούσε και κατοικία του μόνιμου αντιπροσώπου της UNESCO. H Γαλλία, ωστόσο, επέμεινε ότι το κτίριο αυτό ανήκει στον ιδιωτικό τομέα οπότε συνέχισε τις έρευνες και τις κατασχέσεις επί του ακινήτου.
Η Δημοκρατία της Γουινέας, δεν έμεινε άπραγη και στις 14 και 15 Φεβρουαρίου του 2012 εξέδωσε Νote Verbale με το οποίο περιέγραφε το κτίριο στην οδό Foch 42 ως κτίριο της διπλωματικής αποστολής και υποστήριζε ότι οι έρευνες που διεξάγει η Γαλλία παραβιάζουν τη Σύμβαση της Βιέννης.
Η Γαλλία, αγνόησε το προαναφερθέν Note Verbale και με απόφαση του Tribunal de grande instance του Παρισιού το κτήριο κατασχέθηκε. Η απόφαση αυτού του δικαστηρίου, επικυρώθηκε και από το Chambre de l’instruction του Cour d’appel (Εφετείο) του Παρισιού.
Κάποιους μήνες μετά την απόφαση του Γαλλικού Εφετείου, η Δημοκρατία της Ισημερινής Γουινέας ενημέρωσε την Γαλλία με Note Verbale ότι στο κτίριο στην οδό Foch στεγάζονται τα γραφεία της πρεσβείας. Στις 6 Αυγούστου 2012, η Γαλλία ενημέρωσε τη Γουινέα ότι για το εν λόγω κτίριο έχει εκδοθεί απόφαση κατάσχεσης βάσει του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (Code of Criminal Procedure) με απόφαση του Εφετείου του Παρισιού με αποτέλεσμα η Γαλλία να μην αναγνωρίζει το κτίριο ως έδρα της διπλωματικής αποστολής της Γουινέας στο Παρίσι.
Στις 27 Οκτωβρίου 2017 μετά από την κατάθεση των οριστικών προτάσεων του Οικονομικού Εισαγγελέα, το Δικαστήριο correctionnel (Tribunal correctionnel) έκρινε ένοχο τον Teodoro Nguema Obiang Mangue για αδικήματα νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και προχώρησε στη δήμευση κινητών περιουσιακών στοιχείων του κτιρίου στην οδό Foch 42 καθώς και του εν λόγω κτιρίου. Η συνέχεια δε, είναι γνωστή: η Γουινέα κατέθεσε αίτηση προσφυγής κατά της Γαλλίας στο Διεθνές Δικαστήριο (βλ. παραπάνω: ιστορικό της δίκης).
Νομικά ζητήματα που εγείρονται
Το Δικαστήριο υπογράμμισε ότι τα μέρη διαφωνούν ως προς το αν το κτίριο στην οδό Foch 42 αποτελεί ή όχι μέρος των εγκαταστάσεων της διπλωματικής αποστολής της Ισημερινής Γουινέας στη Γαλλία. Ως εκ τούτου, τα νομικά ζητήματα που εγείρονται είναι τα εξής: α) αν το εν λόγω κτίριο δύναται να τύχει μεταχείρισης ισοδύναμης με αυτή που παρέχεται στις εγκαταστάσεις των διπλωματικών αποστολών βάσει του άρθρου 22 της Σύμβασης της Βιέννης και β) αν η Γαλλία παραβιάζει τις υποχρεώσεις της που απορρέουν από το άρθρο 22 της Σύμβασης της Βιέννης.
1. Πότε ένα ακίνητο αποκτά την ιδιότητα του κτιρίου διπλωματικής αποστολής;
Η απάντηση δίνεται στο άρθρο 1 περίπτωση θ της Σύμβασης της Βιέννης κατά το οποίο «Οι χώροι της αποστολής: είναι τα κτίρια ή τμήματα κτιρίων και του συνεχόμενου γηπέδου, άτινα, ασχέτως ιδιοκτήτου, χρησιμοποιούνται διά τους σκοπούς τής αποστολής, περιλαμβανομένης της κατοικίας των αρχηγών τής αποστολής».
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ένα τέτοιο κτίριο δεν πρέπει να ανήκει στον ιδιωτικό τομέα, καθώς δεν θα πρόκειται για χώρο διπλωματικής αποστολής.
2. Άποψη του Δικαστηρίου για το πότε ένα ακίνητο είναι χώρος διπλωματικής αποστολής.
Σύμφωνα με το δικαστήριο, ο ορισμός αυτός δεν βοηθάει στον καθορισμό του τρόπου με τον οποίο ένα κτίριο μπορεί να στεγάσει τις διπλωματικές αποστολές. Επίσης, το Δικαστήριο έκρινε ότι ούτε το άρθρο 22 της Σύμβασης της Βιέννης παρέχει κάποια περαιτέρω πληροφορία. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο στράφηκε σε άλλες διατάξεις της Σύμβασης της Βιέννης, μία εκ των οποίων είναι η διάταξη του άρθρου 2.
Σύμφωνα με αυτό, «η καθιέρωσις διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Κρατών και μονίμων διπλωματικών αποστολών γίνεται δι' αμοιβαίας συναινέσεως». Το Δικαστήριο, λοιπόν, θεώρησε ότι δεν μπορεί να αποκτήσει τον ‘τίτλο’ χώρος αποστολής βάσει μονομερούς ορισμού από το αποστέλλον κράτος, απουσίας δηλαδή αποδοχής από το παραλαμβάνον κράτος.
Σύμφωνα με το άρθρο 4 της ίδιας Σύμβασης, η επιλογή του επικεφαλής της αποστολής από το αποστέλλον κράτος πρέπει να διασφαλίζεται με agrément[2] του κράτους υποδοχής.
Επιπλέον, το άρθρο 39 της Σύμβασης της Βιέννης αναφέρει ότι τα προνόμια και οι ασυλίες στα μέλη της διπλωματικής αποστολής ‘αποκτούν ισχύ’ μόλις τα μέλη της φθάσουν στο έδαφος του κράτους υποδοχής ή αν βρίσκονται ήδη σε αυτό, μόλις ο διορισμός τους γίνεται γνωστός στο κράτος υποδοχής μέσω της κοινοποίησης των στοιχείων των μελών των διπλωματικών αποστολών. Ωστόσο, το κράτος υποδοχής έχει, βάσει του άρθρου 9 της Σύμβασης, το δικαίωμα να κηρύσσει τα μέλη μιας διπλωματικής αποστολής ως personae non gratae.
Αντίθετα, η Σύμβαση της Βιέννης δεν θεσπίζει κάτι αντίστοιχο για τους χώρους των αποστολών. Εάν ένα αποστέλλον κράτος μπορούσε να καθορίζει μονομερώς τους χώρους αποστολής του χωρίς agrément του παραλαμβάνοντος κράτους, το τελευταίο θα βρισκόταν αντιμέτωπο με τα εξής προβλήματα: είτε να προστατεύει την αποστολή του αποστέλλοντος κράτους ακούσια είτε να διακόψει τις διπλωματικές σχέσεις με το αποστέλλον κράτος, κάτι άκρως ρηξικέλευθο[3].
Απόφαση του Δικαστηρίου
Έτσι, βάσει των προαναφερθέντων, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι το κτίριο στην οδό Foch 42 στο Παρίσι δεν είχε αποκτήσει ποτέ την ιδιότητα του χώρου αποστολής κατά το άρθρο 1 (θ) της Σύμβασης της Βιέννης για τις διπλωματικές σχέσεις και ότι η Γαλλία δεν έχει παραβιάσει τις υποχρεώσεις της βάσει του άρθρου 22 της Σύμβασης της Βιέννης[4].
Αξίζει να σημειωθεί ότι ένας εκ των Δικαστών είχε διαφορετική άποψη ως προς το νομικό καθεστώς του κτιρίου της οδού Foch 42 στο Παρίσι. Κατά την γνώμη του Δικαστή Yusuf, το παρόν αποτελούσε χώρο διπλωματικής αποστολής βάσει του άρθρου 1 (θ) της Σύμβασης της Βιέννης. Ένα από τα επιχειρήματα που χρησιμοποίησε ήταν το εξής: «το κτίριο απέκτησε τον τίτλο του χώρου αποστολής μετά τις διάφορες εισόδους και έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στον χώρο από τους Γάλλους αξιωματούχους»[5].
Συμπεράσματα-Επίλογος
Ως επιστέγασμα της ανάλυσης απορρέει πως είναι δύσκολο να χαρακτηρισθεί ένα κτίριο ως χώρος διπλωματικής αποστολής αφού ακόμα και το άρθρο 1 (θ) της Σύμβασης της Βιέννης δεν παρέχει ασφαλή συμπεράσματα. Επίσης, μέσα από την απόφαση αυτή έγινε από το δικαστήριο ιδιαίτερη μνεία στην λέξη «συναίνεση». Σε σχέση με την τελευταία θα πρέπει να αναφερθεί ότι (αυτή) είναι απαραίτητο να ερείδεται στην αμοιβαιότητα μεταξύ των κρατών αναφορικά με τις διπλωματικές σχέσεις.
Κλείνοντας, η άποψή μου τάσσεται με αυτή της πλειοψηφίας του δικαστηρίου κατά την οποία για να αποκτήσει ένας χώρος ή ένα κτίριο τον τίτλο του χώρου διπλωματικής αποστολής, δεν αρκεί ο μονομερής ορισμός του από το αποστέλλον κράτος, αλλά απαιτείται και η συναίνεση του κράτους υποδοχής.
Βιβλιογραφία
· Başak Etkin, “An Analysis of the ICJ’s Judgment on the Merits of the Immunities and Criminal Proceedings (Equatorial Guinea v. France) Case: All for nothing?”, https://www.ejiltalk.org/an-analysis-of-the-icjs-judgment-on-the-merits-of-the-immunities-and-criminal-proceedings-equatorial-guinea-v-france-case-all-for-nothing/
· Rhys Carvosso, “The ICJ’s Judgment in Equatorial Guinea v France: What are the Implications for International Diplomacy?”, https://www.internationalaffairs.org.au/australianoutlook/the-icjs-judgment-in-equatorial-guinea-v-france-what-are-the-implications-for-international-diplomacy/
· Case law Database, Sherloc, Immunities and Criminal Proceedings (Equatorial Guinea v. France), https://sherloc.unodc.org/cld/case-law-doc/corruptioncrimetype/_irb/2018/immunities_and_criminal_proceedings_equatorial_guinea_v._france.html
· Jus Mundi, Case Law Database, Immunities and Criminal Proceedings (Equatorial Guinea v. France) https://jusmundi.com/en/document/decision/en-immunities-and-criminal-proceedings-equatorial-guinea-v-france-judgment-friday-11th-december-2020
Παναγιώτης Ρουμπάτης
Τεταρτοετής φοιτητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ
Μέλος του τμήματος σχολιασμού δικαστικών αποφάσεων του TheLawProject
[1]Είναι ένα έγγραφο που χρησιμοποιείται για την επικοινωνία μεταξύ πρεσβειών ή υπουργείων σε διπλωματικούς κύκλους. [2]Η λέξη "agrément" σημαίνει «έγκριση» και χρησιμοποιείται περισσότερο στο διοικητικό δίκαιο. Αναφέρεται στη συγκατάθεση μιας αρχής για το διορισμό ενός προσώπου ή την εκτέλεση ενός έργου που απαιτεί την προηγούμενη έγκριση ή γνώμη της. [3]Başak Etkin, “An Analysis of the ICJ’s Judgment on the Merits of the Immunities and Criminal Proceedings (Equatorial Guinea v. France) Case: All for nothing?”, https://www.ejiltalk.org/an-analysis-of-the-icjs-judgment-on-the-merits-of-the-immunities-and-criminal-proceedings-equatorial-guinea-v-france-case-all-for-nothing/ [4]Βλ. υποσημείωση 3 [5]Rhys Carvosso, “The ICJ’s Judgment in Equatorial Guinea v France: What are the Implications for International Diplomacy?”, https://www.internationalaffairs.org.au/australianoutlook/the-icjs-judgment-in-equatorial-guinea-v-france-what-are-the-implications-for-international-diplomacy/