.png)
Της Ανδριάνας Δελέγκου
Εφαρμογή της Διεθνούς Σύμβασης για την Καταστολή της Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας και της Διεθνούς Σύμβασης για την Κατάργηση κάθε Μορφής Φυλετικών Διακρίσεων (Ukraine v.Russian Federation)
International Court of Justice, Judgment of 8 November2019 [1]
Ι. Εισαγωγή
Με την από 16 Ιανουαρίου 2017 αίτησή της στο ΔΔΧ, η Ουκρανία ισχυρίζεται ότι η Ρωσική Ομοσπονδία, μέσω των κρατικών της οργάνων, υπαλλήλων και άλλων προσώπων που ασκούν κυβερνητική εξουσία, και μέσω άλλων παραγόντων που ενεργούν υπό την καθοδήγησή της, είναι υπεύθυνη για σοβαρές παραβιάσεις της ΔιεθνούςΣύμβασης για την Καταστολή της Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας (ICSFT) και της Διεθνούς Σύμβασης για την Κατάργηση κάθε Μορφής Φυλετικών Διακρίσεων (CERD), των οποίων κάνει μια εκτενή ανάλυση, ξεκινώντας από το ιστορικό πλαίσιο των γεγονότων που πυροδότησαν την υφιστάμενη κατάσταση στην περιοχή.
ΙΙ. Ιστορικό υπόθεσης
Μετά την ανεξαρτησία της Ουκρανίας από τη Σοβιετική Ένωση, στις 24 Αυγούστου 1991, η Ρωσία υποσχέθηκε να σεβαστεί τα κυριαρχικά δικαιώματα του νέου κράτους μέσα στα καθορισμένα σύνορα. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, μια νέα γενιά αρχηγών της Ρωσικής Ομοσπονδίας εμφανίζει επεκτατικές τάσεις,παρεμβαίνοντας στα ουκρανικά θέματα και υιοθετώντας μια επιθετική στάση απέναντι στο ουκρανικό κράτος. Μάλιστα, η επιθυμία της χώρας για στενότερες σχέσεις με την ΕΕ, οδήγησε την Ρωσία, το 2013, σε απειλή καταστροφής της οικονομίας της χώρας, έναν «εμπορικό πόλεμο», που κατέληξε σε διαμαρτυρίες του ουκρανικού λαού (Revolution of Dignity), των οποίων η καταστολή είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο περισσότερων από 100 διαδηλωτών.
Στη συνέχεια, στην αίτηση της Ουκρανίας γίνεται αναφορά στο «δημοψήφισμα» του 2014, το οποίο δεν έχει καμία ισχύ κατά τον ΟΗΕ. Με επιβολή στρατιωτικής δύναμης σε Κριμαία και Σεβαστούπολη, η Ρωσία κατέκτησε τμήμα του κυρίαρχου εδάφους της Ουκρανίας. Συγκεκριμένα, ένοπλες ομάδες κατέλαβαν τα κτίρια του Κοινοβουλίου και του Υπουργικού Συμβουλίου της Κριμαίας, ενώ έθεσαν υπό τον έλεγχό τους άλλα κυβερνητικά κτίρια, στρατιωτικές βάσεις, αεροδρόμια και μέσα ενημέρωσης, ανακοινώνοντας την διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την ένωση με τη «μητέρα Ρωσία». Η αμφιβόλου νομιμότητας ενέργεια αυτή, σύμφωνα με την οποία το 97% του πληθυσμού απεφάνθη υπέρ της ένωσης με τη Ρωσία, κλόνισε τις σχέσεις Ρωσίας - Ουκρανίας, αλλά και αυτές που είχε η Ρωσία με το σύνολο του δυτικού κόσμου. [2]
Η περιοχή της Κριμαίας αποτελούνταν κατά 58% από Ρώσους, 24% από Ουκρανούς, και 12% από Τατάρους, ένα μουσουλμανικό φύλο με μακρά παράδοση στη χερσόνησο. Μετά από μισό αιώνα «εξορίας», οι τελευταίοι επιστρέφουν στην περιοχή το 1989, οπότε και συντελείται, σύμφωνα με το ιστορικό που αναλύεται στην αίτηση της Ουκρανίας, μια πολιτιστική αναγέννηση σε μια Αυτόνομη Δημοκρατία της Κριμαίας υπό την ουκρανική κυριαρχία, έχοντας τους Mejlis ως εκτελεστικό - αντιπροσωπευτικό σώμα. Ωστόσο, παρατηρείται ένα μοτίβο διακρίσεων για την εξάλειψη των διακριτών πολιτισμών των Ουκρανών και Τατάρων της περιοχής της Κριμαίας, με εξορίες αρχηγώντους, απαγωγές, δολοφονίες και αυθαίρετες έρευνεςκαι κρατήσεις ατόμων που ανήκουν σε αυτές τις εθνοτικές ομάδες, εξάλειψη της γλώσσας τους, και επιβολή της ρωσικής υπηκοότητας – μια εκούσια εκστρατεία πολιτιστικής διαγραφής που εξακολουθεί να συμβαίνει μέχρι σήμερα, και η οποία αποτελεί, κατά τους Ουκρανούς, παραβίαση της CERD.
Παράλληλα, η ΕΕ με ψήφισμα του Κοινοβουλίου, «θεωρεί ότι η απόφαση αυτή αποτελεί συστημικήκαι στοχευμένη δίωξη των Τατάρωντης Κριμαίας και ότι αποτελείπολιτικά υποκινούμενη ενέργειαη οποία αποβλέπει στον περαιτέρωεκφοβισμό των νόμιμων εκπροσώπων της κοινότητας των Τατάρων», ενώ επεσήμανε, μεταξύ άλλων, «ότι η απαγόρευση του Mejlis των Τατάρων της Κριμαίας, που είναι το νόμιμο και αναγνωρισμένο αντιπροσωπευτικό όργανο του αυτόχθονος λαού της Κριμαίας,θα προσφέρει γόνιμο έδαφος για τον στιγματισμό των Τατάρων της Κριμαίας και τις περαιτέρω διακρίσεις εναντίον τους καθώς και για την παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων και των στοιχειωδών πολιτικών ελευθεριών τους, αποτελεί δε μια προσπάθεια εκδίωξής τους από την Κριμαία, η οποία είναι η ιστορική πατρίδατους». [3]
Επιπρόσθετα, στην αίτηση γίνεται λόγος για παραβίαση της ICSFT, αναφέροντας επιθέσεις σε αμάχους από παράνομες ένοπλες ομάδες στην ανατολική Ουκρανία - τρομοκρατικές ενέργειεςπου γνώριζε η Ρωσία παρέχοντας επικίνδυνα όπλα, χρηματοδότηση, προσωπικό κλπ. Συγκεκριμένα, γίνεται αναφορά σε ορισμένα περιστατικά που συγκλόνισαν όχι μόνο την περιοχή, αλλά και τη διεθνή κοινή γνώμη, όπως η κατάρριψη της πτήσης MH17 της MalaysiaAirlines και βομβαρδισμοί αμάχων σε πόλεις της Ουκρανίας.
Αυτές οι οργανώσεις και άλλες ομάδες και άτομα που συνδέονται με αυτούς είναι, κατά τηνουκρανική πλευρά, πληρεξούσιοι της Ρωσικής Ομοσπονδίας, λειτουργούν με κριτική ρωσική υποστήριξη και βοήθεια, αψηφώντας το ουκρανικό και το διεθνές δίκαιο, διαπράττοντας τρομοκρατικές ενέργειες, ασκώντας βία και προβαίνοντας σε παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εναντίον του λαού της Ουκρανίας. Για τους παραπάνω λόγους, η Ουκρανία ζητά από το Δικαστήριο να καταδικάσει τη Ρωσική Ομοσπονδία για τις παράνομες ενέργειές της στο πλαίσιο των ICSFT και CERD, καθώς και για τα πολλά αθώα θύματα των παραβιάσεων του διεθνούς δικαίου από μεριάς της. Τέλος, ζητά να αποκατασταθεί η ζημία που προκλήθηκε στη χώρα και τον λαό της από τις παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους από τη Ρωσία. ΙΙΙ. Ιστορικό διαδικασίας
Έπειτα από την αίτηση για λήψη προσωρινών μέτρων εκ μέρους της Ουκρανίας, το Δικαστήριο επέβαλε στη Ρωσική Ομοσπονδία τη λήψη ορισμένωνπροσωρινών μέτρων (Order of 19 April 2017), και συγκεκριμένα, διέταξε τη Ρωσία να άρει τους περιορισμούς που είχαν επιβληθείστην κοινότητα των Τατάρων της Κριμαίας, σχετικά με την ικανότητά τους να διατηρούν τους αντιπροσωπευτικούς τους θεσμούς, συμπεριλαμβανομένων των Mejlis, αλλά και σχετικάμε τη διασφάλιση της εκμάθησηςτης ουκρανικής γλώσσας,τονίζοντας, επίσης, ότι και τα δύο μέρη οφείλουν να απέχουν από οποιαδήποτε ενέργεια που ενδέχεται να επιδεινώσει τη θέση των διαδίκων ενώπιον του Δικαστηρίου ή να καταστήσει δυσκολότερη την επίλυση της διαφοράς.
Η Ρωσία, από τη μεριά της, υπέβαλε προκαταρκτικές ενστάσεις σχετικά με τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου, αλλά και το παραδεκτό της αίτησης της Ουκρανίας, τα οποία θα αναλυθούν στη συνέχεια. IV. Δικαιοδοσία Δικαστηρίου
A. Άρθρο 24,παρ. 1 της ICSFT
Η αιτούσα Ουκρανία θεμελιώνει τη δικαιοδοσία του ΔΔΧ στις δύο προαναφερθείσες συμβάσεις. Αρχικά, βάσει του άρθρου 24, παρ. 1, της ICSFT, «κάθε διαφορά μεταξύ δύο ή περισσότερων Συμβαλλόμενων Κρατών σχετικά με την ερμηνεία ή εφαρμογή της παρούσας Σύμβασης, η οποία δεν μπορεί να επιλυθεί μέσω διαπραγμάτευσης εντός εύλογου χρόνου, υποβάλλεται, με αίτηση ενός από αυτά, σε διαιτησία. Αν, μέσα σε έξι μήνες από την ημερομηνία αίτησης υπαγωγής σε διαιτησία, τα Μέρη αδυνατούννα συμφωνήσουν σχετικά με τη παραπομπή σε διαιτησία, οποιοδήποτε από αυτά τα Μέρη μπορεί να παραπέμψει με αίτησή του τη διαφορά στο Διεθνές Δικαστήριο, σύμφωναμε το Καταστατικό του Δικαστηρίου».
Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς της ουκρανικής πλευράς,έλαβε χώρα ανταλλαγήπερισσότερων από 40 διπλωματικών σημειώσεων μεταξύ των κρατών, και συμμετοχή σε τέσσερις γύρους διμερώνδιαπραγματευτικών συνόδων. Ωστόσο,η Ρωσία απέτυχε σε μεγάλο βαθμό να ανταποκριθεί στις προσκλήσεις της Ουκρανίας, ενώ αρνήθηκε να ασχοληθεί με την ουσία της διαφοράς και απέτυχε σταθερά να διαπραγματευτεί με εποικοδομητικό τρόπο. Έπειτα, υπεβλήθη και πάλι από το προσφεύγον κράτος αίτημα υποβολής της διαφοράς σε διαιτησία, το οποίο ενώ η ρωσική πλευρά απεδέχθη μετά από έξι μήνες, τελικά δεν συνάφθηκε η απαιτούμενη συμφωνία. Β. Άρθρο 22 της CERD
Καθώς η υπόθεση αφορά την ερμηνεία και εφαρμογή δύο συμβάσεων, το Δικαστήριο αναφέρεται και στη δεύτερη νομική βάση των αιτημάτων της Ουκρανίας, αυτή τη φορά εν σχέσει με την CERD, η οποία, στο άρθρο 22 αναφέρει ότι κάθε διαφορά που ανακύπτει μεταξύ δύο ή περισσότερων Κρατών μελών ως προς την ερμηνεία ή την εφαρμογή της, η οποία δεν λύνεται μέσω διαπραγματεύσεων ή μέσω των διαδικασιών που ρητώς προβλέπονται στη Σύμβαση, παραπέμπεται, μετά από αίτηση οποιουδήποτε μέρους, στο Διεθνές Δικαστήριο προκειμένου να ληφθεί μία απόφαση, εκτός εάν τα αντίδικα και ευρισκόμενα σε διένεξη Κράτη συμφωνήσουν σε άλλο τρόπο διακανονισμού.
Η Ουκρανία υποστηρίζει ότι επί δύο έτη έχει διαμαρτυρηθεί για τις πολλαπλέςπαραβιάσεις της Σύμβασηςαπό τη Ρωσία, ενώ έχει λάβει χώρα ανταλλαγή περισσότερων από 20 διπλωματικών σημειώσεων και συμμετοχή σε τρεις γύρους διμερών συνεδριάσεων. Συγχρόνως, η Ρωσική Ομοσπονδία απέτυχε σε μεγάλο βαθμό να ανταποκριθεί στην αλληλογραφία της Ουκρανίας, αρνήθηκε να ασχοληθεί με την ουσία της διαφοράς και απέτυχε σταθερά να διαπραγματευτεί με εποικοδομητικό τρόπο.
V. Κρίση Δικαστηρίου
Α. Καθ’ ύλην αρμοδιότητα
(α) Βάσει της ICSFT
Υπεισερχόμενο στην εξέταση της διαφοράς, το Δικαστήριο ερευνά καταρχάς την καθ’ ύλην (ratione materiae) αρμοδιότητά του, όσον αφορά την εφαρμογή της ICSFT (παρ. 39-64),και απορρίπτει τη σχετική ένστασητης Ρωσικής Ομοσπονδίας. Σημειώνει πως, για την ερμηνεία της ανωτέρω Σύμβασης, είναι αναγκαία η ανάγνωση των άρθρων 31-33 της Σύμβασης της Βιέννης για το δίκαιο των Συνθηκών, τα οποία αφορούν την ερμηνεία των συνθηκών και περιλαμβάνουν έναν γενικό κανόνα και συμπληρωματικά μέσα ερμηνείας.
Όσον αφορά την εφαρμογή της ICSFT, το Δικαστήριο υπογραμμίζει ότι η Σύμβαση αφορά αδικήματα διαπραττόμενα από ιδιώτες, και στο άρθρο 4 τονίζει ότι «κάθε Συμβαλλόμενο Κράτος υιοθετεί τα μέτρα που κρίνονται αναγκαία προκειμένου: (α) να καθιερώσει στο εσωτερικό του δίκαιο ως ποινικά αδικήματατις πράξεις που προβλέπονται στο άρθρο 2∙ (β) να τιμωρούνται οι πράξεις αυτές με τις ανάλογες ποινές, για τον καθορισμό των οποίων θα λαμβάνονται υπόψη η σοβαρότητα των εν λόγω αδικημάτων».
Βέβαια, παρόλο που η ICSFT δεν αναφέρεται ρητά στην παραβίαση των διατάξεών της από μια κρατική οντότητα, το Δικαστήριο τονίζει ότι αυτό δεν σημαίνει ότι μια τέτοια πράξη είναι νόμιμη στο διεθνές δίκαιο, υπενθυμίζοντας ότι το ΣυμβούλιοΑσφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, ενεργώντας σύμφωνα με το Κεφάλαιο VII του Χάρτη, έχει αποφασίσει ότι όλα τα Κράτη πρέπει να «απέχουν από την παροχή οποιασδήποτε μορφής υποστήριξης, ενεργητικής ή παθητικής, σε οντότητες ή άτομα που εμπλέκονται σε τρομοκρατικές πράξεις» (παρ. 60).
(β) Βάσει της CERD
Προκειμένου το Δικαστήριο να διαπιστώσει αν έχει αρμοδιότητα βάσει της Σύμβασης,αρκεί να κρίνει εάν τα μέτρα για τα οποία κάνει λόγο η Ουκρανίασυμπεριλαμβάνονται στις προβλέψεις της εν λόγω Σύμβασης, και υπογραμμίζει ότι και τα δύο μέρηθεωρούν τους Τατάρους και τους Ουκρανούςτης Κριμαίας ως εθνολογικές ομάδες, όπως ακριβώς αναφέρει η CERD. Η Σύμβαση αναφέρεται στις φυλετικές διακρίσεις, τις οποίες ορίζει ως διακρίσεις, εξαιρέσεις ή προτιμήσεις που βασίζονται στη φυλή, στο χρώμα, στην καταγωγή ή την εθνική ή εθνολογική προέλευση, με σκοπό ή αποτέλεσμα τον εκμηδενισμό ή τη διακινδύνευση της αναγνώρισης, απόλαυσηςή άσκησης των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών στον πολιτικό,οικονομικό, κοινωνικό, μορφωτικόή οποιοδήποτε άλλο τομέα του δημοσίου βίου (άρθρο 1, παρ. 1).
Βάσει των πραγματικών περιστατικών που εκτέθηκαν, το Δικαστήριο έκρινε στο σημείο αυτό ότι τα μέτρα για τα οποία διαμαρτύρεται η Ουκρανία - ισχυρισμοί για περιορισμούς που επιβάλλονται στις προαναφερθείσες εθνολογικές ομάδες - μπορούν να έχουν δυσμενείςεπιπτώσεις στην απόλαυσηορισμένων δικαιωμάτων που προστατεύονται από τη CERD, και έτσι,αυτά τα μέτραεμπίπτουν στις διατάξεις της.
Β. Διαδικαστικές προϋποθέσεις
(α) Βάσει του άρθρου 24 της ICSFT
Όσον αφορά την προϋπόθεση διεξαγωγής διαπραγματεύσεων, το Δικαστήριο έκρινε ότι κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατο να συμβεί, παραθέτοντας ορισμένα πραγματικά περιστατικά, ήδη από το 2014, κατά τα οποία η Ουκρανίαείχε απευθυνθεί στη Ρωσική Ομοσπονδία μέσω Note Verbale, πληροφορώντας τη για την ανάγκη διερεύνησης της κατάστασης σχετικά με τη χρηματοδότηση τρομοκρατών. Ωστόσο, και παρά μια σειρά διαπραγματεύσεων που έλαβε χώρα στο Μινσκ, τα μέρη δεν είχαν σημειώσει ιδιαίτερη πρόοδο εντός εύλογου χρόνου.
Εν συνεχεία, το Δικαστήριο διαπιστώνει ότι τα μέρη δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν σχετικάμε την παραπομπή σε διαιτησίαεντός έξι μηνών, με αποτέλεσμα το Δικαστήριο να είναι αρμόδιο για την εξέταση των ισχυρισμών βάσει του άρθρου 24, παρ. 1 της ICSFT.
(β) Βάσει του άρθρου 22 της CERD
Στη συνέχεια,το Δικαστήριο ασχολείται με τον προβληματισμό σχετικά με τον εναλλακτικό ή σωρευτικό χαρακτήρατων προϋποθέσεων του άρθρου 22, καθώς προκύπτει ένα ερμηνευτικό ζήτημα στο σημείο αυτό. Το άρθρο ρυθμίζει,όπως αναφέρθηκε και ανωτέρω, τη δυνατότητα παραπομπής μιας διαφοράς στο ΔΔΧ, σε περίπτωση που αυτή δεν λύνεται με διαπραγμάτευση ή με τις διαδικασίες που ρητώς προβλέπονται στη Σύμβαση. Ερμηνεύοντας το εν λόγω άρθρο και λαμβάνοντας υπόψη το αντικείμενο και τον σκοπό της CERD, το Δικαστήριο καταλήγει ότι οι προβλεπόμενες προδικαστικές προϋποθέσεις ικανοποιήθηκαν από την πλευρά της Ουκρανίας.
Επιπλέον, γίνεται μια πολύ ενδιαφέρουσα αναφορά στον όρο των διαπραγματεύσεων, οι οποίες συνεπάγονται κάτι περισσότερο από την απλή αντιπαράθεση νομικώναπόψεων ή συμφερόντων μεταξύ δύο μερών, αλλά αποτελούνμια πραγματική προσπάθεια ενός από τα μέρη να ξεκινήσει συζητήσεις με το άλλο μέρος, με σκοπό την επίλυσητης διαφοράς.
Εφόσον, στην παρούσα διαφορά, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των μερών διήρκεσαν σχεδόν δύο χρόνια,περιέλαβαν τόσο τη διπλωματική αλληλογραφία όσο και τις προσωπικές συναντήσεις, το Δικαστήριο καταλήγει λέγοντας ότι είχαν ήδη καταστεί μάταιες και είχαν φτάσει σε αδιέξοδο, όταν η Ουκρανία υπέβαλε αίτηση ενώπιόν του. Έτσι, αποφάνθηκε περί του παραδεκτού της αιτήσεως και την απόρριψητης αντίστοιχης ένστασης. VΙ. Επίλογος
Αξίζει να σημειωθεί ότι, εκτός από την προσφυγή στο ΔΔΧ, η Ουκρανία προσέφυγε επίσης στο ΕΔΔΑ, προβάλλοντας ισχυρισμούς για ένα μοτίβο («διοικητική πρακτική») παραβιάσεων της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα από τη Ρωσική Ομοσπονδία στην Κριμαία. Το Δικαστήριο δίστασε να εκφέρει άποψη σχετικά με το εάν η προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία ήταν νόμιμη από την άποψη του διεθνούς δικαίου, ενώ δέχθηκε το μεγαλύτερο μέρος των καταγγελιών της Ουκρανικής Κυβέρνησης. Επιπλέον, πρόσφατα η ΕΕ ανακοίνωσε την παράταση, για ακόμα έξι μήνες, των οικονομικών κυρώσεων που έχει επιβάλει κατά της Ρωσίας, τονίζοντας πως η Μόσχα δεν τήρησε τις δεσμεύσεις της σχετικά με την ειρηνευτική συμφωνία στην Ουκρανία. [7][8]
Η κατάσταση στην περιοχή, και κυρίως οι σχέσεις των δύο κρατών, παραμένουν ένα ακανθώδες ζήτημα έως και σήμερα. Η Ουκρανία αναζητεί διπλωματική, αλλά και στρατιωτική στήριξη στην ΕΕ, ενώ επιδιώκει την άμεση ένταξη στο ΝΑΤΟ, λόγω νέας κλιμάκωσης της έντασης στην περιοχή με συγκέντρωση στρατευμάτων της Ρωσίας στα σύνορά της με την Ουκρανία και την Κριμαία.Η ανταπόκριση της διεθνούς κοινότητας θα πρέπει να είναι άμεση,προκειμένου να μην επαναληφθούν γεγονότα όμοια με εκείνα του 2014, αλλά και για την ειρηνική συμβίωση των εθνικών ομάδωνστην περιοχή. [9][10]
Πηγές: 1. Application of the International Convention for the Suppression of the Financing of Terrorism and of the International Convention on the Elimination of All Forms ofRacial Discrimination (Ukraine v. Russian Federation), Judgment of 8 November 2019. Διαθέσιμο στο https://www.icj-cij.org/en/case/166 [πρόσβαση 10/06/2021]. 2. Γιάννης Τσικαλάκης, Κρίση στη Κριμαία, 3/6/20. Διαθέσιμο στο https://odeth.eu/%CE%BA%CF%81%CE%AF%CF%83%CE%B7- %CF%83%CF%84%CE%B7- %CE%BA%CF%81%CE%B9%CE%BC%CE%B1%CE%AF%CE%B1/ [πρόσβαση10/06/2021]. 3. Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 12ης Μαΐου 2016 σχετικάμε τους Τατάρους της Κριμαίας, 12/5/2016. Διαθέσιμο στο https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-8-2016-0218_EL.html [πρόσβαση 10/06/2021]. 4. Κριμαία, η χερσόνησος των εντάσεων, 11/8/16,Εuronews. Διαθέσιμο στο https://gr.euronews.com/2016/08/11/crimea-the-disputed-region-fueling-tensions- between-moscow-and-kyiv [πρόσβαση 10/06/2021]. 5. Χρονολόγιο - Περιοριστικά μέτρα της ΕΕ λόγω της κρίσης στην Ουκρανία, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Διαθέσιμο στο https://www.consilium.europa.eu/el/policies/sanctions/ukraine-crisis/history-ukraine- crisis/ [πρόσβαση 10/06/2021]. 6. Ukraine v. Russia (RE Crimea), nos 20958/14, 38334/18, ECHR 2020. Διαθέσιμο στο https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-207622%22]} [πρόσβαση 10/06/2021]. 7. Παραδεκτή η διακρατικήπροσφυγή της Ουκρανίαςκατά της Ρωσίας για διοικητικήπρακτική παραβιάσεων ατομικών δικαιωμάτων στην Κριμαία, 18/01/2021, ECHRcaselaw.com. Διαθέσιμο στο https://www.echrcaselaw.com/apofaseis- edda/paradekti-i-diakratiki-prosfigi-tis-oykranias-kata-tis-rwsias-gia-dioikitiki- praktiki-paraviasewn-atomikwn-dikaiwmatwn-stin-krimaia/ [πρόσβαση 10/06/2021]. 8. Η Ε.Ε. παρατείνει τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας για το ουκρανικό θέμα, 17/12/2020, efsyn. Διαθέσιμοστο https://www.efsyn.gr/node/273414 [πρόσβαση 10/06/2021]. 9. Ουκρανία: Επέκταση των κυρώσεων σε βάρος ρωσικώνεταιρειών και πολιτικών, 21/05/2021, capital.gr. Διαθέσιμο στο https://www.capital.gr/diethni/3547485/oukrania-epektasi-ton-kuroseon-se-baros- rosikon-etaireion-kai-politikon [πρόσβαση 10/06/2021].
10. Η Ουκρανία ζητά στρατιωτική βοήθεια απέναντι στη Ρωσία, 17/04/2021, dw.com. Διαθέσιμο στο https://www.dw.com/el/%CE%B7-
57235906 [πρόσβαση 10/06/2021].
Πηγή εικόνας: Crimea is a peninsula located on the northern coast of the black sea, Premium Vector. Διαθέσιμο στο https://www.freepik.com/premium-vector/crimea-is- peninsula-located-northern-coast-black- sea_10591557.htm#page=1&query=crimea%20map&position=3 [πρόσβαση 10/06/2021].
Ανδριάνα Δελέγκου, Δικηγόρος, LLM Δίκαιο Περιβάλλοντος, Νομική Σχολή ΕΚΠΑ,
Μέλος της ομάδας σχολιασμού δικαστικών αποφάσεων του The Law Project – Τομέας Διεθνούς Δικαίου.