.png)
Της Παγοροπούλου Μυρτούς
C-490/20: Το ΔΕΕ εξασφαλίζει την ελευθερία μετακίνησης εντός
της ΕΕ για τους ομόφυλους γονείς και τις οικογένειές τους
Σε μια απόφαση σταθμό για τα δικαιώματα των LGBTQ+ οικογενειών, το ΔΕΕ επιβεβαιώνει πως τα τέκνα ομόφυλων γονέων δικαιούνται την, χωρίς περιορισμό, ελευθερία μετακίνησης και εγκατάστασης εντός της Ένωσης, κατά αρ. 21 ΣΛΕΕ.
Εισαγωγή
Τον Δεκέμβριο του 2021, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξέδωσε την απόφαση C-490/20 (V.М.А. v Stolichna obshtina, rayon ‘Pancharevo’), στην οποία απάντησε στο προδικαστικό ερώτημα του Διοικητικού Πρωτοδικείο της Σόφιας Βουλγαρίας σχετικά με την υποχρέωσή του να αναγνωρίσει ληξιαρχική πράξη γέννησης τέκνου που αναγράφει δύο μητέρες. Το ΔΕΕ εξηγεί πως, κατά το άρθρο 21 ΣΛΕΕ και την Οδηγία 2004/38, κάθε Κράτος Μέλος οφείλει να αναγνωρίζει νόμιμα δημόσια έγγραφα εκδοθέντα σε έτερο Κράτος Μέλος, ειδικά αυτά που διευκολύνουν την άσκηση της ελευθερίας μετακίνησης, χωρίς να μπορεί να αντιτάξει την προστασία της δημόσιας τάξης του ως λόγο παρέκκλισης από αυτή την υποχρέωση.
Πραγματικά Περιστατικά[1]
Η V.M.A., υπήκοος Βουλγαρίας, παντρεύτηκε το 2018 στην Ισπανία την K.D.K., υπήκοο Ηνωμένου Βασιλείου, και απέκτησαν τον Δεκέμβριο του 2019 μία κόρη, την S.D.K.A.[2]. Η ληξιαρχική πράξη γέννησης του τέκνου αναφέρει και τις δύο γυναίκες ως μητέρες, χωρίς να εξειδικεύει ποια εκ των δύο κυοφορούσε. Εντός μηνός, τον Ιανουάριο του 2020, η V.M.A. κατέθεσε αίτηση στις δημοτικές υπηρεσίας της Σόφιας για να χορηγηθεί στην κόρη της βουλγαρική ληξιαρχική πράξη γέννησης, ώστε να αποκτήσει μετέπειτα βουλγαρική ταυτότητα και διαβατήριο. Προς υποστήριξη της αίτησής της, χορήγησε στην υπηρεσία την ισπανική ληξιαρχική πράξη γέννησης, μεταφρασμένη στα βουλγαρικά.
Τον Φεβρουάριο του 2020, η αίτησή της απορρίφθηκε. Ο Δήμος της Σόφιας ζήτησε από την αιτούσα να προσκομίσει έγγραφα που θα αποδείκνυαν ποια εκ των δύο γυναικών ήταν η βιολογική μητέρα× με βάση την βουλγαρική δημόσια τάξη (public policy), δεν ήταν δυνατόν να γίνει δεκτή ληξιαρχική πράξη γέννησης με δύο μητέρες, εφόσον οι σχέσεις και οι γάμοι μεταξύ ομοφύλων δεν προβλέπονται από το βουλγαρικό Σύνταγμα και οικογενειακό δίκαιο. Η V.M.A. προσέφυγε κατά του Δήμου στο Διοικητικό Πρωτοδικείο της Σόφιας τον Μάρτιο του 2020.
Το Διοικητικό Πρωτοδικείο εξήγησε στην αιτούσα πως με βάση το βουλγαρικό Σύνταγμα και τον νόμο περί υπηκοότητας[3], η κόρη της, S.D.K.A., είναι υπήκοος Βουλγαρίας[4], παρόλο που δεν της έχει χορηγηθεί πιστοποιητικό έγγραφο που να το αποδεικνύει. Παρόλα αυτά, το δικαστήριο αμφέβαλε εάν η άρνηση του Δήμου να χορηγήσει πιστοποιητικό γέννησης είναι σύμφωνη με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο, και συγκεκριμένα με την ελευθερία μετακίνησης και εγκατάστασης εντός της Ένωσης και την ευρωπαϊκή ιθαγένεια. Προς τούτο, απέστειλε στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στο εξής ΔΕΕ) προδικαστική παραπομπή με τα εξής ερωτήματα[5]:
1. Με βάση τα άρθρα 20 και 21 της Συνθήκης Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στο εξής ΣΛΕΕ) και τα άρθρα 7, 24 και 45 του Χάρτη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στο εξής Χάρτης), οφείλει η Βουλγαρία να χορηγήσει πιστοποιητικό γέννησης σε τέκνο γεννημένο σε έτερο Κράτος Μέλος, επί τη βάσει ληξιαρχικής πράξης γέννησης του ετέρου Κράτους Μέλους που αναγράφει δύο μητέρες, χωρίς να εξειδικεύει ποια εκ των δύο είναι η βιολογική;
2. Με βάση το άρθρο 4 παρ. 2 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στο εξής ΣΕΕ), σε συνδυασμό με τα άρθρα 7 και 24 παρ. 2 του Χάρτη, δύναται η Βουλγαρία να προάγει την εθνική και συνταγματική της ταυτότητα, με βάση την οποία δεν προβλέπονται σχέσεις μεταξύ ομοφύλων εις βάρος του τέκνου και του δικαιώματός του να αποκτήσει Βουλγαρικό πιστοποιητικό γέννησης;
Τα Νομικά Ζητήματα και η Απόφαση του ΔΕΕ
Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξέτασε την υπό κρίση αίτηση κατά την ταχεία διαδικασία του άρθρου 105 του Κανονισμού Διαδικασίας του Δικαστηρίου της ΕΕ, κατόπιν αιτήσεως του Διοικητικού Πρωτοδικείου της Βουλγαρίας τον Οκτώβριο του 2020. Το αιτούν δικαστήριο προέβαλε το ότι η S.D.K.A., ως ανήλικο τέκνο της V.M.A., δεν είχε ακόμη διαβατήριο ή κάποιο άλλο αποδεικτικό έγγραφο της ιθαγένειάς της, καθώς και διαμένει σε Κράτος Μέλος, την υπηκοότητα του οποίου δεν διαθέτει, γεγονός που δυσχεραίνει την καθημερινότητα της ίδιας και των γονέων της[6].
Υπό αυτές τις συνθήκες και με βάση τα ανωτέρω πραγματικά περιστατικά[7], το ΔΕΕ εξέτασε και ανέλυσε εκτενώς δύο νομικά ζητήματα, εκπορευόμενα από την προδικαστική παραπομπή. Συγκεκριμένα, (α) το ζήτημα της κτήσης ιθαγένειας Κράτους Μέλους και κατά προέκταση της κτήσης ευρωπαϊκής ιθαγένειας, και (β) το ζήτημα της δημόσιας τάξης ως δικαιολόγηση παρεκκλίσεως από την υποχρέωση εξασφάλισης της θεμελιώδους ελευθερίας μετακίνησης εντός της Ένωσης.
(α) Κτήση Ιθαγένειας Κράτους Μέλους και Ευρωπαϊκής Ένωσης
Κατά το άρθρο 20 ΣΛΕΕ, κάθε πρόσωπο που διαθέτει υπηκοότητα ενός Κράτους Μέλους αποκτά συμπληρωματικά και την υπηκοότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία σε καμία περίπτωση δεν αντικαθιστά την εθνική. Το κάθε Κράτος Μέλος απολαμβάνει την αποκλειστική αρμοδιότητα να ορίζει ποια πρόσωπα αποκτούν την εν λόγω ιθαγένεια με βάση το εθνικό τους δίκαιο[8], έχει παρόλα αυτά την υποχρέωση, σύμφωνα με την Οδηγία 2004/38, άρθρο 4 παρ. 3, να χορηγεί στα εν λόγω πρόσωπα έγγραφα που να αποδεικνύουν την ταυτότητά τους. Τα απαιτούμενα έγγραφα, συμπεριλαμβανομένης της ταυτότητας και του διαβατηρίου, εξυπηρετούν την διευκόλυνση της εφαρμογής του άρθρου 21 ΣΛΕΕ, που εξασφαλίζει την ακώλυτη[9] κυκλοφορία και εγκατάσταση των πολιτών της Ένωσης στο έδαφος άλλων Κρατών Μελών[10].
Σύμφωνα με το Σύνταγμα της Βουλγαρίας και τον εθνικό Νόμο περί Ιθαγένειας, η S.D.K.A. είναι βουλγαρικής υπηκοότητας, εφόσον είναι το νόμιμο τέκνο της V.M.A., επίσης υπηκόου Βουλγαρίας, ανεξαρτήτως εάν της χορηγηθεί το αντίστοιχο πιστοποιητικό, όπως παραδέχθηκε το παραπέμπον Διοικητικό Πρωτοδικείο της Σόφιας. Το νομικό ζήτημα προκύπτει από το γεγονός ότι το Διοικητικό Πρωτοδικείο δεν είναι πεπεισμένο ότι η V.M.A. είναι η βιολογική μητέρα, πράγμα που αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την κτήση της ιθαγένειας. Εξ αυτού του λόγου, ζητήθηκε από την αιτούσα να χορηγήσει έγγραφα που αποδείκνυαν ότι η ίδια κυοφόρησε το τέκνο[11].
Το ΔΕΕ εξήγησε στην απόφαση[12] πως το άρθρο 4 παρ. 3 της Οδηγίας 2004/38, υποχρεώνει τα Κράτη Μέλη να χορηγούν πιστοποιητικά που αποδεικνύουν την ιθαγένεια των πολιτών τους, ανεξαρτήτως εάν πρέπει να εκδώσουν νέα ληξιαρχική πράξης γέννησης. Στην περίπτωση της S.D.K.A., οι βουλγαρικές αρχές δεν δικαιούνται να αρνηθούν την έκδοση των εν λόγω εγγράφων, ήτοι ταυτότητας και διαβατηρίου του τέκνου, επικαλούμενες εθνικό δίκαιο[13]. Εφόσον οι ισπανικές αρχές διαπίστωσαν την ύπαρξη γονεϊκής σχέσης, νομικής και βιολογικής μεταξύ της S.D.K.A. και των γονέων της, η Οδηγία 2004/38 και το άρθρο 21 ΣΛΕΕ υποχρεώνει την Βουλγαρία να δεχθεί αυτή την νομική κατάσταση, όπως θεμελιώθηκε στο έτερο Κράτος Μέλος.
Συμπερασματικά, για να μπορέσει η S.D.K.A. να ασκήσει ακώλυτα το δικαίωμα στην ελευθερία κυκλοφορίας και εγκατάστασής της εντός την Ένωσης, κατά το άρθρο 21 ΣΛΕΕ, συνοδευόμενη από τους γονείς της, οι βουλγαρικές αρχές οφείλουν να την εφοδιάσουν με τα κατάλληλα πιστοποιητικά. Δεν χρειάζεται από μέρους της Βουλγαρίας να εφεύρει καινούργια έγγραφα που να προβλέπουν την αναγνώριση ομόφυλων ζευγαριών ως γονείς, αλλά να δεχθεί ως έχουν τα έγγραφα, όπως αυτά συντάχθηκαν από τις Ισπανικές αρχές[14].
(β) Η Δημόσια Τάξη ως Λόγος Παρέκκλισης από Υποχρέωση του Δικαίου της ΕΕ
Το άρθρο 9 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης προστατεύει το δικαίωμα στο γάμο και τη δημιουργία της οικογένειας, όπως αυτό καθορίζεται από την εθνική νομοθεσία του κάθε Κράτους Μέλους. Η ΕΕ δεν δύναται εντός αυτού του πλαισίου να επιβάλλει στα Κράτη Μέλη να επιτρέψουν τις σχέσεις μεταξύ ομοφύλων, διότι το οικογενειακό δίκαιο ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητα τους. Η Ένωση απαιτεί, παρόλα αυτά, από τα Κράτη Μέλη να σέβονται και να τηρούν την ευρωπαϊκή νομοθεσία, και συγκεκριμένα την ελευθερία μετακίνησης των πολιτών όπως θεμελιώνονται στις Συνθήκες[15].
Η Βουλγαρία, όπως προκύπτει από τα προδικαστικά ερωτήματα που απηύθυνε στο ΔΕΕ, αναρωτιέται εάν και εφόσον δύναται να παρεκκλίνει από αυτή την υποχρέωση, διότι η νομική αναγνώριση της σχέσης των V.M.A. και K.D.K. αντιβαίνει στη δημόσια τάξη της. Επικαλείται με άλλα λόγια, το άρθρο 4 παρ. 2 ΣΕΕ, το οποίο προβλέπει τον σεβασμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τα Κράτη Μέλη και την εθνική ταυτότητά τους, όπως αυτή εκπορεύεται από τη συνταγματική και πολιτική δομή τους[16]. Σκοπός της εν λόγω διάταξης, είναι ο περιορισμός της επήρειας που ασκεί η Ένωση σε τομείς ουσιώδους σημασίας για τα Κράτη Μέλη, ήτοι τον σεβασμό της πολυφωνίας και του πλουραλισμού των εθνικών τους αντιλήψεων[17].
Ωστόσο, η συγκεκριμένη υπόθεση έχει προφανή διασυνοριακό χαρακτήρα σε ό,τι αφορά την εν λόγω οικογενειακή σχέση, γεγονός που αυτομάτως ‘ενεργοποιεί’ την αρχή της υπεροχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συγκεκριμένα, και όπως αναπτύχθηκε ανωτέρω, οι βουλγαρικές αρχές οφείλουν να ‘παρακάμψουν’ την εθνική νομοθεσία (ακόμα και το Σύνταγμά τους)[18], ώστε να εφαρμόσουν το ευρωπαϊκό δίκαιο, ειδικότερα την Οδηγία 2004/28 σε συνδυασμό με το άρθρο 21 ΣΛΕΕ. Η επίκληση της αρχής της δημόσιας τάξης πρέπει να ερμηνευτεί stricto sensu στην προκειμένη περίπτωση, εξηγεί το ΔΕΕ, καθώς το εν λόγω ευρωπαϊκό κεκτημένο αφορά περιπτώσεις όπου η Ένωση ασκεί θεμελιώδη επιρροή στην εθνική ταυτότητα του Κράτους Μέλους, ήτοι σε περιπτώσεις ‘πραγματικής και αρκούντως σοβαρής απειλής, θίγουσας θεμελιώδες συμφέρον της κοινωνίας[19]’.
Το ΔΕΕ, απόλυτα σύμφωνο με την Πρόταση της Γενικής Εισαγγελέως Juliane Kokott[20], καταλήγει πως η υποχρέωση του Κράτους Μέλους να χορηγήσει ταυτότητα ή διαβατήριο στην S.D.K.A. επί τη βάσει ληξιαρχικής πράξης γέννησης εκδοθείσας στην Ισπανία που αναγράφει ως γονείς άτομα του ίδιου φύλου, και δευτερεύοντος, η αναγνώριση της ομόφυλης γονεϊκής σχέσης, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι απειλούν την εθνική ταυτότητα της Βουλγαρίας. Η υποχρέωση αυτή δεν αναγκάζει το Κράτος Μέλος να μεταβάλλει την εθνική νομοθεσία του, νομιμοποιώντας έτσι τις σχέσεις προσώπων του ίδιου φύλου για τους υπηκόους- πολίτες, αλλά μόνο να αναγνωρίσει, ως οφείλει, την νόμιμη ληξιαρχική πράξη που συνέταξε η Ισπανία.
Σχολιασμός
Με εύστοχη νομική επιχειρηματολογία, βασισμένη στις θεμελιώδεις αρχές του ευρωπαϊκού δικαίου, το ΔΕΕ εξέδωσε την απόφασή του για την υπόθεση C-490/20 στις 14 Δεκεμβρίου 2021, εμπλουτίζοντας έτσι την νομολογία γύρω από τις διαφορές που εκπορεύονται από την ελευθερία μετακίνησης και εγκατάστασης.
Το άρθρο 21 ΣΛΕΕ, που προβλέπει αυτή την ελευθερία, περιλαμβάνει μία από τις θεμελιώδεις αρχές για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ήδη από την σύλληψή της[21] [22], καθώς και πάντοτε επίκαιρο ενώπιον του Δικαστηρίου, λαμβάνοντας υπόψη τις εξελίξεις στον τομέα του ευρωπαϊκού οικογενειακού δικαίου. Έρευνες και μελέτες που διεξήχθησαν εντός του 2021 από την ίδια την ΕΕ[23], μαρτυρούν μία έκδηλη διακριτική μεταχείριση σε βάρος των ομόφυλων ζευγαριών και οικογενειών τους σε ό, τι αφορά την ελευθερία μετακίνησης και εγκατάστασής τους εντός της Ένωσης. Ένα ομόφυλο ζευγάρι θα αντιμετωπίσει πολύ περισσότερες νομικές δυσκολίες[24] σε Κράτος Μέλος που δεν αναγνωρίζει τις σχέσεις μεταξύ ομοφύλων, παρόλο που αυτές θεωρούνται νόμιμες σε άλλα Κράτη-Μέλη.
Το πρόβλημα εντείνεται ταυτόχρονα και με την Οδηγία 2004/38 σχετικά με το δικαίωμα των πολιτών της Ένωσης και των μελών των οικογενειών τους να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στην επικράτεια των Κρατών Μελών, συγκεκριμένα με την ερμηνεία του όρου ‘οικογένεια’. Η έλλειψη ξεκάθαρου ορισμού από το ΔΕΕ, σε συνδυασμό με την ελλιπή και κακότεχνη μεταφορά της Οδηγίας στο εθνικό δίκαιο από σχεδόν όλα τα Κράτη Μέλη[25], έχει επιτρέψει στα εθνικά δικαστήρια να υιοθετούν και να εφαρμόζουν ερμηνείες των διατάξεων, σύμφωνες με το εθνικό δίκαιο, αλλά κάθετα αντίθετες προς τις αρχές του ευρωπαϊκού δικαίου, ειδικά με την αρχή της υπεροχής και της άμεσης εφαρμογής αυτού.
Η υπόθεση C-490/20, καθώς και η C-2/21[26], οποία τώρα εκκρεμεί ενώπιον του ΔΕΕ, καταπιάνονται κατ’ αρχήν με την αναγνώριση οικογενειακών δεσμών μεταξύ ομόφυλων προσώπων και την αναγνώριση συγγένειας μεταξύ των ιδίων και των κατιόντων τους. Αξίζει να σημειωθεί πως κατά την συζήτηση της υπόθεσης ενώπιον του ΔΕΕ, η Βουλγαρική Κυβέρνηση αρνήθηκε ότι η S.D.K.A. είναι υπήκοος Βουλγαρίας έως ότου αποδειχθεί ότι η βιολογική μητέρα είναι επίσης υπήκοος, εξηγώντας πως η V.M.A. κάλλιστα δύναται να αναγνωρίσει το τέκνο, αν όχι ως η βιολογική μητέρα, τότε ως η νόμιμη κηδεμόνας με βάση το οικογενειακό δίκαιο της Βουλγαρίας. Υπό αυτή τη λογική όμως, η S.D.K.A. θα έπαυε να έχει νόμιμους δεσμούς με την K.D.K. με βάση το βουλγαρικό δίκαιο, γεγονός που θα δυσχέραινε την οικογενειακή ζωή τους[27].
Παρόλο που η νόμιμη αναγνώριση του τέκνου από τη V.M.A. θα έλυνε τη δικαστική διαμάχη και θα επέτρεπε στην S.D.K.A. να αποκτήσει τη βουλγαρική και κατά προέκταση την ευρωπαϊκή ιθαγένεια, το ΔΕΕ αρνήθηκε να εξετάσει αυτό το ενδεχόμενο, βασιζόμενο στη παραδοχή ότι με βάση το Σύνταγμα της Βουλγαρίας η βουλγαρική υπηκοότητα έχει ήδη θεμελιωθεί αυτοδικαίως στο πρόσωπο του τέκνου[28]. Εφόσον, λοιπόν, η υπόθεση αφορά τον περιορισμό της θεμελιώδους ελευθερίας μετακίνησης και εγκατάστασης εντός της Ένωσης, το Κράτος Μέλος οφείλει να σεβαστεί τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα όπως προστατεύονται από τον Χάρτη της ΕΕ, κυρίως το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού (άρθρο 24) και την προστασία της προσωπικής και οικογενειακής ζωής (άρθρο 7).
Το ΔΕΕ αποπειράθηκε να δώσει λύση σε όλα τα ανωτέρω νομικά ζητήματα σε μία σχετικά σύντομη απόφαση[29], εξηγώντας συνοπτικά πως το άρθρο 21 ΣΛΕΕ σε συνάρτηση με την Οδηγία 2004/38 πρέπει, όταν εφαρμόζονται από τον εθνικό δικαστή, να ερμηνεύονται ευρέως, ώστε να περιλαμβάνουν και ομόφυλους γονείς και τα τέκνα αυτών, εφόσον η συγγενική σχέση έχει αναγνωριστεί νόμιμα σε άλλο Κράτος Μέλος. Υπό το πρίσμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το ΔΕΕ έδωσε μεγάλη βάση στην νομική προστασία της οικογενειακής ζωής του ζεύγους, με βάση τόσο τον Χάρτη όσο και την ΕΣΔΑ[30], αλλά και στα δικαιώματα της S.D.K.A. σε μία φυσιολογική οικογενειακή ζωή εντός της ΕΕ, για την οποία κατέχει όλα τα απαραίτητα νομιμοποιητικά έγγραφα[31].
Η υπόθεση C-490/20 δεν αποτέλεσε έκπληξη, δεδομένης της ύπαρξης υποθέσεων όπως η Coman and Others[32], στην οποία το ΔΕΕ ερμήνευσε τον όρο ‘σύντροφος’ με τέτοιο τρόπο ώστε να αφορά και τις ομόφυλες σχέσεις σε υποθέσεις που αφορούν την ελευθερία μετακίνησης εντός της Ένωσης. Η καινοτομία της C-490/20, όμως, έγκειται στο γεγονός ότι πλέον ένα ανήλικο τέκνο δικαιούται, -και αντιτάσσει αυτό το δικαίωμα και απέναντι στο κράτος καταγωγής του-, να λάβει όλα τα απαραίτητα πιστοποιητικά που δηλώνουν την ιθαγένειά του, ήτοι ταυτότητα και διαβατήριο, ανεξαρτήτως της ομόφυλης σχέσης των γονέων του[33]. Αυτή η εξέλιξη αποτελεί σημαντική νίκη για τα δικαιώματα των LGBTQ+ προσώπων της ΕΕ, καθώς εξομαλύνει την διαδικασία μετακίνησης και μετεγκατάστασής τους στην ευρωπαϊκή επικράτεια, σε μία εποχή όπου σημαντικός αριθμός Κρατών Μελών δεν επιτρέπει στα ομόφυλα ζευγάρια να γίνουν γονείς (είτε βιολογικά είτε μέσω υιοθεσίας)[34].
Επίλογος
Η απόφαση του ΔΕΕ, ως απάντηση στην προδικαστική παραπομπή, είναι απόλυτα δεσμευτική για το Διοικητικό Πρωτοδικείο της Σόφιας Βουλγαρίας, το οποίο θα κληθεί να την εφαρμόσει, ουσιαστικά εκδίδοντας τα απαραίτητα έγγραφα για την S.D.K.A. και την μητέρα της. Δυστυχώς, όμως, η ιστορία έχει δείξει πως αποφάσεις αφορώσες την αναγνώριση σχέσεων συγγενικών και μη, θεσμοθετημένων σε άλλα Κράτη Μέλη, όπως η C-490/20, δεν εκτελούνται με μεγάλη επιτυχία από τις εθνικές αρχές[35]. Χαρακτηριστική είναι η απόφαση Coman and Others, τα μέρη της οποίας χρειάζεται να συνεχίσουν τους δικαστικούς αγώνες για την εφαρμογή της μέχρι και σήμερα, τέσσερα χρόνια μετά την έκδοση της απόφασης, ζητώντας τώρα από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων να καταδικάσει τη Ρουμανία, διότι δεν έχει ακόμη εφαρμόσει την απόφαση του ΔΕΕ[36]. Σε κάθε περίπτωση όμως, η C-490/20 αποτελεί μία απόφαση σταθμό για τα ανθρώπινα δικαιώματα των LGBTQ+ οικογενειών στην Ευρώπη, που βρίσκεται σε απόλυτη σύμπνοια με τις θεμελιώδεις αρχές της ελεύθερης μετακίνησης εντός της Ένωσης. Παρόλες τις νομικές δυσκολίες που δύναται να αντιμετωπίσει στο εξής η V.M.A. και η οικογένειά της, η απόφαση αισίως συνέβαλε στην μεταβολή και καλυτέρευση των νομικών συνθηκών για όλες τις ομόφυλες οικογένειες στην Ευρώπη.
[1] Όπως αναγράφονται στην απόφαση του ΔΕΕ στις παραγράφους 18-32 [2] Η ανωνυμία των εμπλεκόμενων φυσικών προσώπων επιβάλλεται αυτοδικαίως από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις υποθέσεις που αφορούν προδικαστικά ερωτήματα, με βάση το Ανακοινωθέν Τύπου αριθμ. 96/2018. [3] Άρθρο 25 παρ 1 Βουλγαρικού Συντάγματος και άρθρο 8 του Νόμου περί Υπηκοότητας. [4] Κατά το άρθρο 25 παρ 1 του Συντάγματος της Βουλγαρίας, πρόσωπο είναι υπήκοος Βουλγαρίας εάν τουλάχιστον ένας από τους γονείς είναι υπήκοος Βουλγαρίας. [5] Τα ερωτήματα αναγράφονται περιληπτικά χάριν συντομίας. [6] Παράγραφοι 33-35 της απόφασης. [7] Όπως αναπτύχθηκαν στο πρώτο μέρος του εν λόγω άρθρου. [8] Declaration No. 2 annexed to the Maastricht Treaty on nationality of a Member State, Official Journal C 191, 29/07/1992 P. 0098 and the Edinburgh Decision, OJ 1992 C 348, p. 1 [9] Εντός των ορίων των Συνθηκών της ΕΕ και του νόμου. [10] Πρόταση της Γενικής Εισαγγελέως Juliane Kokott για την Υπόθεση C-490/20, παράγραφος 48. [11] Όπως προκύπτει από τα πραγματικά περιστατικά. [12] Παράγραφος 45 [13] Όπως προκύπτει από την Αρχή της Υπεροχής του ευρωπαϊκού δικαίου [14] Παράγραφοι 48-50 [15] Παράγραφος 52 [16] Παράγραφος 54 [17] Πρόταση της Γενικής Εισαγγελέα Juliane Kokott για την Υπόθεση C-490/20, παράγραφος 71 [18] Flaminio Costa v E.N.E.L., Case 6/64., and Amministrazione delle Finanze dello Stato v Simmenthal SpA., Case 106/77 [19] Conan κλπ., C‑673/16, EU:C:2018:385, παράγραφος 44 [20] Παράγραφος 56 της απόφασης. [21] Treaty of Rome establishing the European Economic Community, 25 March 1957 [22] Thym, Daniel, The Elusive Limits of Solidarity. Residence Rights of and Social Benefits for Economically Inactive Union Citizens (January 29, 2015). Common Market Law Review 52 (2015), pp. 17–50., Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=2942920 [23] Alina Tryfonidou, Sybille Pecsteen De Buytswerve, Obstacles to the Free Movement of Rainbow Families in the EU, Study commissioned by the European Parliament’s Policy Department for Citizens’ Rights and Constitutional Affairs at the request of the PETI Committee, European Union, 2021 [24] Για παράδειγμα φορολογικές ή κληρονομικές. [25] Making EU citizens’ rights a reality: national courts enforcing freedom of movement and related rights, European Union Agency for Fundamental Rights, 2018 [26] Rzecznik Praw Obywatelskich, Case C-2/21 [27] Chiara De Capitani, Rainbow families and the right to freedom of movement – the V.М.А.v Stolichna obshtina, rayon ‘Pancharevo’ case, 11 January 2022 eulawanalysis.blogspot.com/2022/01/rainbow-families-and-right-to-freedom.html [28] Παράγραφος 44 της απόφασης [29] Μόλις 33 παράγραφοι [30] Παράγραφοι 61-64 της απόφασης [31] Παράγραφος 62 της απόφασης [32] Relu Adrian Coman and Others v Inspectoratul General pentru Imigrӑri and Others, Case C-673/16 [33] Alina Tryfonidou, The Cross-Border Recognition of the Parent-Child Relationship in Rainbow Families under EU Law: A Critical View of the ECJ’s V.M.A. ruling, 21 December 2021, https://europeanlawblog.eu/2021/12/21/the-cross-border-recognition-of-the-parent-child-relationship-in-rainbow-families-under-eu-law-a-critical-view-of-the-ecjs-v-m-a-ruling/ [34] Alina Tryfonidou, Sybille Pecsteen De Buytswerve, Obstacles to the Free Movement of Rainbow Families in the EU, Study commissioned by the European Parliament’s Policy Department for Citizens’ Rights and Constitutional Affairs at the request of the PETI Committee, European Union, 2021 [35] Chiara De Capitani, Rainbow families and the right to freedom of movement – the V.М.А.v Stolichna obshtina, rayon ‘Pancharevo’ case, 11 January 2022 eulawanalysis.blogspot.com/2022/01/rainbow-families-and-right-to-freedom.html [36] ILGA EUROPE, Freedom of movement for same-sex spouses: The Coman Case, 3 years on, 11 June 2021 https://www.ilga-europe.org/blog/freedom-movement-same-sex-spouses-coman-case-3-years
Βιβλιογραφία
Alina Tryfonidou, Sybille Pecsteen De Buytswerve, Obstacles to the Free Movement of Rainbow Families in the EU, Study commissioned by the European Parliament’s Policy Department for Citizens’ Rights and Constitutional Affairs at the request of the PETI Committee, European Union, 2021
Alina Tryfonidou, The Cross-Border Recognition of the Parent-Child Relationship in Rainbow Families under EU Law: A Critical View of the ECJ’s V.M.A. ruling, 21 December 2021,
https://europeanlawblog.eu/2021/12/21/the-cross-border-recognition-of-the-parent-child-relationship-in-rainbow-families-under-eu-law-a-critical-view-of-the-ecjs-v-m-a-ruling/
Chiara De Capitani, Rainbow families and the right to freedom of movement – the V.М.А.v Stolichna obshtina, rayon ‘Pancharevo’ case, 11 January 2022
eulawanalysis.blogspot.com/2022/01/rainbow-families-and-right-to-freedom.html
European Union, Making EU citizens’ rights a reality: national courts enforcing freedom of movement and related rights, European Union Agency for Fundamental Rights, 2018
Daniel Thym, The Elusive Limits of Solidarity. Residence Rights of and Social Benefits for Economically Inactive Union Citizens (January 29, 2015). Common Market Law Review 52 (2015), pp. 17–50., Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=2942920
ILGA EUROPE, Freedom of movement for same-sex spouses: The Coman Case, 3 years on, 11 June 2021
Παγοροπούλου Μυρτώ,
LLM International and European Legal Studies, Νομική Σχολή Αθηνών,
Μέλος ομάδας σχολιασμού δικαστικών αποφάσεων του The Law Project
Comments